Elektr energetika uskunalariga xizmat ko‘rsatishda yuz bergan baxtsiz hodisalar oqibatida jabrlanganlarga shifokordan oldingi yordam ko‘rsatish bo‘yicha yo‘riqnomani tasdiqlash to‘G‘risida

12. ZAHARLANGANDA YORDAM KO‘RSATISh
Gazlar, shu jumladan atsetilen, is va tabiiy gaz bilan, benzin bug‘lari va h. bilan zaharlanganda
odamda bosh og‘rig‘i, “chakkada dukilash”, “quloqda shang‘illash”, umumiy holsizlik paydo bo‘ladi,
bosh aylanishi, yurakning tez urib ketishi, ko‘ngil aynishi va qayt qilishi mumkin. Kuchli
zaharlanganda uyqu keladi, hamma narsaga befarq bo‘lib qoladi, o‘ta og‘ir zaxarlanganda esa
betartib harakatlar qilib kuchli hayajonlanish paydo bo‘ladi, nafas olishi buziladi, ko‘z korachig‘lari
kengayadi.
Barcha turdagi zaharlanishlarda jabrlanuvchini darhol gazlangan zonadan olib chiqish, nafas
olishiga xalal beruvchi kiyimining tugmalarini echish, toza havo kelishini ta’minlash, jabrlanuvchini
yotqizish, oyog‘ini ko‘tarib qo‘yish, badanini ishqalash, ustiga issiq narsa yopib qo‘yish, nashatir spirti
hidlatib turish kerak.
Behush bo‘lgan jabrlanuvchi qayt qilishi mumkin, shuning uchun uning boshini yon tomonga
burib qo‘yish kerak.
Nafas olishi to‘xtab qolsa, sun’iy nafas oldirishni boshlash zarur.
Zaharli gazlar bilan barcha zaharlanish holatlarida jabrlanuvchiga katta miqdorda sut ichirish
lozim.
Azot oksidlari bilan zaharlanishda jabrlanuvchiga ichimlik sodasi qo‘shilgan issiq sut ichirish
kerak.
o

---

Xlor bilan zaharlanishda ko‘zlar, burun, og‘izni (bir stakan suvga yarim choy qoshiq) ichimlik
sodasi eritmasi bilan yuvish va jabrlanuvchiga ichimlik sodasi qo‘shilgan iliq sutni mayda qultum
bilan ichirish lozim. Tomog‘i shishganda bo‘yin atrofiga “issiq” narsa qo‘yib turish kerak.
Ammiak bilan zaharlanganda nafas olish yo‘llari orqali sirka yoki limon kislotasining kristallari
qo‘shilgan suvning bug‘idan nafas oldirish, iliq sut ichirish kerak. Tomog‘i shishganda bo‘yin
atrofiga “issiq” narsa qo‘yib turish kerak.
Tasodifan ammiak eritmasi odamning ichiga ketib qolganida (bir stakan suvga bir choy
qoshiq) sirka kislotasi qo‘shilgan 8 — 10 stakan suv ichirib qayt qildirish, sut ichirish lozim.
Gidrazingidrat bilan og‘zi orqali zaharlanganda jabrlanuvchining oshqazonini iliq suv bilan
yuvish, qayt qildirish, tuzli ich surgich (bir stakan suvga 1-2 osh qoshiq achchiq tuz) eritmasi ichirish
va zudlik bilan davolash muassasasiga yetkazish lozim.
Gidrozingidrat va uning suvdagi eritmasi teriga tushganida jarohatlangan joyni (oldin etil
spirti bilan artish yaxshiroq) katta miqdordagi suv bilan yuvish, va quyida keltirilgan tarkibdagi
surtmalardan: a) 20 foiz parafin, 20 foiz tserezin, 60 foiz vazelin moyi; b) 3 foiz rux oksidi, 14 foiz
stearin, 83 foiz o‘simlik yog‘i surtish kerak.
Gidrozingidrat ko‘zga tushganida ularni katta miqdordagi oqar suv bilan yuvish lozim.
Og‘izdan “ivviol” sintetik yog‘i bilan zaharlanganda jabrlanuvchiga qayt qilishi uchun bir
necha stakan iliq suv ichiriladi va bu muolaja bir necha marta qaytariladi. Bundan keyin yarim
stakan (yarim choy qoshiq) ichimlik sodasi eritmasi unga 2-3 osh qoshig‘ida faollashgan ko‘mirni
qo‘shib ichirish kerak. So‘ngra jabrlanuvchini zudlik bilan davolash muassasasiga yetkazish zarur.
“Ivviol” teriga tushganida uni (ehtiyotkorlik bilan, ishqalamasdan) quruq latta bilan artib olish,
so‘ngra esa sovunli iliq suvda yaxshilab yuvib tashlash kerak.
“Ivviol” ko‘zga tushganida ko‘zni katta miqdordagi suv bilan yuvish lozim.
Oziq-ovqatdan (zaharli qo‘ziqorinlar, o‘simliklar, aynigan eskirgan oziq-ovqatlardan)
zaharlanganda jabrlanuvchida bosh og‘rig‘i, qayt qilish, qorinda og‘riq, umumiy holsizlik paydo
bo‘lishi mumkin. Gohida ich ketishi, tana harorati ko‘tarilishi mumkin.
Jabrlanuvchiga yordam ko‘rsatish — uning oshqozonini yuvishdan iborat bo‘ladi. Unga 3-4
stakan suv yoki nim pushti kaliy permaganat eritmasini ichishga beriladi va qayt qilishi uchun
harakat qilinadi. Oshqozonni yuvish bir necha marta qaytariladi. So‘ngra (bir stakan suvda ikki-to‘rt
osh qoshiq) faollashgan ko‘mir eritmasi ichiriladi. Shundan so‘ng jabrlanuvchiga iliq choy ichirish,
hamda tibbiyot xodimlari yetib kelguncha yotqizish va ustiga issiq narsa yopib qo‘yish kerak. Nafas
olish va qon aylanishi buzilganda zudlik bilan sun’iy nafas oldirish va yurakka tashqi massajni
boshlash kerak.