Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

Yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarish 
(supply chain management,
 
SCM) –bu yetkazib berishlar zanjirlarining ishtirokchilari uchun katta raqobat 
ustunligini ta‘minlash maqsadida yetkazib berishlar zanjirlariga kiradigan barcha 
korxonalarni o‗zaro hamkorlik, samarali biznes-jarayonlar va axborotdan 
birgalikda foydalanishning yuqori darajasi asosida logistik integratsiyalash va 
boshqarishdir [6, 27-bet]. 
SCM ning asosiy maqsadi, xuddi logistikadagi kabi, bozorda, jumladan xalqaro 
bozorda biznes tashkilotining raqobatbardosh pozitsiyalarini ta‘minlash bo‗lib 
hisoblanadi. 
Yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarishning ob‘ekti sifatida ishtirokchilarning 
logistik funksional sikllari chiqadi. Ular yetkazib berishlar zanjirining 
iste‘molchilarga xizmat ko‗rsatish vazifasiga javob beradigan operatsion 
tuzilmasini 
shakllantiradi. 
Funksional 
sikllarni 
makon 
va 
zamonda 
muvofiqlashtirishga logistik muvofiqlashtirish vositasida erishiladi.
Yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarishning asosiy vazifalari quyidagilardir: 

---

211 
– yetkazib berishlar zanjirlarida oqimli jarayonlarni rejalashtirish, nazorat qilish 
va muvofiqlashtirish; 
– ishlab chiqarish bilan bog‗lanadigan moddiy oqimlarni tashkil qilish; 
– axborot oqimini tashkil qilish; 
– tayyor mahsulot oqimini shakllantirish (taqsimlash); 
– vakolatlarni taqsimlash va etakchilikni o‗rnatish; 
– xavf-xatarlar va mukofotlarni taqsimlash; 
– yetkazib berishlar zanjirida ishonch munosabatlari bo‗yicha korporativ 
madaniyatni shakllantirish. 
Zamonaviy sharoitlarda, xalqaro tavsiyalarni hisobga olish bilan SCM 
konsepsiyasiga nisbatan takomillashgan yondashuv maqsadga muvofiq bo‗lib 
hisoblanadi, uning mohiyati yetkazib berishlar zanjirining barcha qatnashchilariga 
(markaziy 
kompaniya, 
shuningdek 
yetkazib 
beruvchilar, 
vositachilar, 
iste‘molchilar) ochiq tizimlar sifatida qaralishidan iborat bo‗ladi.
O‗z navbatida, mahsulot, moliya va axborot oqimlarini, shuningdek biznes-
jarayonlarni boshqarish o‗zida 2.2 rasmda ko‗rsatilgan Deming–Shuxart siklini 
taqdim qiladi (PDCA: rejalashtirish – P, faoliyat – D, nazorat qilish – S va 
takomillashtirish – A) [16, 13-bet]. 
Bunda yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarish (SCM) [16, 12-bet] mahsulot, 
axborot, moliya oqimlarini, shuningdek sakkizta biznes-jarayonlarni boshqarishga 
keltiriladi (2.2 rasm), aynan esa: 
1) iste‘molchi bilan o‗zaro munosabatlar; 
2) iste‘molchilarga xizmat ko‗rsatish; 
3) talab; 
4) buyurtmalarni bajarish; 
5) ishlab chiqarish oqimi; 
6) ta‘minot; 
7) mahsulotni ishlab chiqish va uni foydalansa bo‗ladigan holatgacha etkazish; 
8) qaytgan oqimlar. 

---

212