Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

F guruh 
uchta shartni o‗z ichiga oladi (FCR; FAS; FOB),
 
ularga ko‗ra sotuvchi 
tovarni xaridor ko‗rsatgan asosiy transport vositasigacha yetkazib berishi, 
shuningdek yana ba‘zi bir logistik operatsiyalarni bajarishi shart. 
FCA shartlariga ko‗ra – «tashuvchigacha (kelishilgan punktgacha) etkazish)» – 
yetkazib beruvchi eksport rasmiyatchiliklarini amalga oshirgandan keyin tovarni 
kelishilgan punktda xaridorga (yoki tashuvchiga) bergandan keyin o‗zining 
majburiyatlarini bajargan bo‗lib hisoblanadi. 
FAS shartlari – «kemaning bortiga joylashtirish (kelishilgan jo‗natish portida)» 
– yuqorida sanab o‗tilgan shartlarga ko‗rsatilgan jo‗natish portida tovarni 
kemaning bortiga joylashtirish qo‗shiladi. 
FOB shartlari – «kemaning bortiga etkazish (ko‗rsatilgan jo‗natish portida)» – 
oldinga operatsiyalarga qo‗shimcha ravishda tovarni jo‗natish portida vositachilar 
yordamida ko‗chirish imkoniyatini ko‗zda tutadi.
S guruh 
to‗rtta shartni o‗z ichiga oladi
 
(CFR; CIF;
 
SRT; CIP),
 
sotuvchi tashish 
shartnomasini tuzishi lozimligini, biroq tovarning yo‗qolish yoki shikastlanish 
xavfini va tovar jo‗natilgandan keyin vujudga keladigan hodisalar bilan 
bog‗lanadigan qo‗shimcha xarajatlarni zimmasiga olmasligini ko‗zda tutadi. 
CFR – narx va fraxt (belgilangan portning nomi). Sotuvchiga tovarni 
belgilangan portgacha yetkazib berish uchun zarur bo‗ladigan xarajatlar va fraxt 
yuklanadi. Tovarning yo‗qolish yoki shikastlanish xavfi, shuningdek tovarni 
kemaning bortiga yetkazib bergandan sodir bo‗ladigan hodisalar oqibatida vujudga 
keladigan har qanday qo‗shimcha xarajatlar tovar jo‗natish portida kemaga 
yuklangan momentdan boshlab sotuvchidan xaridorga o‗tadi.

---

224 
CIF – narx, sug‗urta va fraxt (belgilangan portning nomi). Bu holda sotuvchi 
―Narx va fraxt‖ shartlaridagi xuddi o‗sha majburiyatlarni zimmasiga oladi, biroq u 
yukni yukning yo‗qolish yoki shikastlanish hodisasidan sug‗urtalashi zarur bo‗ladi.
SRT – fraxt (belgilangan joyning nomi) gacha to‗langan. Sotuvchi tovarni 
ko‗rsatilgan joygacha tashish uchun fraxtni to‗laydi. Tovarning yo‗qolish yoki 
shikastlanish xavfi, shuningdek tovar tashuvchiga yetkazib berilgandan keyin 
vujudga keladigan har qanday qo‗shimcha xarajatlar tovar tashuvchining 
tasarrufiga o‗tgan momentdan boshlab sotuvchidan xaridorga o‗tadi.
CIP – fraxt va sug‗urta (belgilangan joyning nomi) gacha to‗langan. Sotuvchi 
―fraxt (belgilangan joyning nomi) gacha to‗langan‖ shartidagi xuddi o‗sha 
majburiyatlarni zimmasiga oladi, biroq u yukni tashish paytida yukning yo‗qolish 
yoki shikastlanish hodisasidan sug‗urtalashi zarur bo‗ladi.