Эконометрикада эҳтимоллар назарияси ва математик статистиканинг асосий тушунчалари Режа

3. Ўрта квадратик четланиш
Дисперсия ва ўртача квадратик четланишлар тасодифий миқдорнинг қийматларининг сочилиш даражасини характерлайди: дисперсия ёки ўртача квадратик четланиш қанча катта бўлса, тасодифий миқдорнинг қийматларини сочилиш даражаси шунча катта бўлади.

1. Кўп ўлчовли тасодифий миқдор тушунчаси.
Фараз қилайлик, элементар ҳодисалар фазосида -та тасодифий миқдорлар берилган бўлсин.
Қуйидаги тасодифий миқдорлар системаси ўлчовли тасодифий миқдор ёки тасодифий вектор деб аталади.
Таъриф. ўлчовли тасодифий миқдор тақсимот функцияси деб,
га айтилади.
2. Кўп ўлчовли тасодифий миқдорнинг тақсимот ва зичлик функциялари.
1.Тақсимот функция ҳар бир аргумент бўйича камаймовчи функция.
2.
3.
4.
5.Тақсимот функция ҳар бир аргументи бўйича чапдан узлуксиз.
6.Тақсимот функция чекли ёки саноқли узилиш нуқталарига эга.
Тескариси тўғри эмас, яъни шу олтита хоссани қаноатлантирувчи ҳар қандай функция тақсимот функцияси бўлавермайди.
тасодифий миқдорлар боғлиқмас дейилади, агар бўлса.
тасодифий миқдорлар зичлик функцияси деб,

га айтилади.
Икки ўлчовли дискрет тасодифий миқдор (x,h) нинг тақсимот қонуни деб, шу тасодифий миқдорнинг қабул қилиши мумкин бўлган барча қийматлари у билан, ҳар бир қийматни қабул қилиш эҳтимоллари га айтилади.

Хулоса
Ҳодисалар орасидаги ўзаро боғланишларни ўрганиш эконометрика фанининг муҳим вазифасидир. Бу жараёнда икки хил белгилар ёки кўрсаткичлар иштирок этади, бири эркли ўзгарувчилар, иккинчиси эрксиз ўзгарувчилар ҳисобланади. Биринчи тоифадаги белгилар бошқаларига таъсир этади, уларнинг ўзгаришига сабабчи бўлади. шунинг учун улар омил белгилар деб юритилади, иккинчи тоифадагилар эса натижавий белгилар дейилади. Масалан, пахта ёки буғдойга сув, минерал ўғитлар ва ишлов бериш натижасида уларнинг ҳосилдорлиги ошади. Бу боғланишда ҳосилдорлик натижавий белги, унга таъсир этувчи кучлар (сув, ўғит, ишлов бериш ва ҳ.к.) омил белгилардир.
Омилларнинг ҳар бир қийматига турли шароитларида натижавий белгининг ҳар хил қийматлари мос келадиган боғланиш корреляцион боғланиш ёки муносабат дейилади. Корреляцион боғланишнинг характерли хусусияти шундан иборатки, бунда омилларнинг тўлиқ сони номаълумдир. Шунинг учун бундай боғланишлар тўлиқсиз ҳисобланади ва уларни формулалар орқали тақрибан ифодалаш мумкин, холос.