Ekologiyaning qisqacha rivojlanish tarixi

 
PAST VA YUQORI TEMPERATURANING O‘SIMLIKLARGA 
TA’SIRI 
 
O‘simliklarning issiqqa chidamliligi. Evolyutsiya davomida 
o‘simliklar past va yuqori temperatura ta’siriga yaxshi moslashgan bo‘ladi. 
Lekin bu moslashish unchalik murakkab bo‘lmaydi, shunga ko‘ra, o‘ta past 
va O‘ta yuqori temperatura o‘simliklarga har xil zarar yetkazishi, hatto ularni 
nobud qilishi mumkin. Agar temperatura ma’lum minimumdan ham pasayib 
ketsa, o‘simlikda tinim davri boshlanadi; bu xolda nafas olish va ba’zi 
boshqa funksiyalar tormozlanadi, lekin davom etaveradi. Mu’tadil, lekin 
uzoq davom etadigan issiqlik, ayniqsa, qisqa muddat ta’sir etadigan kuchli 
issiqlik o‘simliklarda qaytmas o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi. 
O‘simliklarning o‘ta past va o‘ta yuqori temperaturaga hech qanday 
zararsiz chidamliligini quyidagi ikki gruppaga bo‘lish mumkin 1) o‘simliklar 
sitoplazmasining issiqqa yoki sovuqqa nisbatan bardoshliligiga bog‘liq 
holdagi chidamliligi; 2) o‘ta past va o‘ta yuqori temperatura ta’sirida 
zararlanmaslik uchun o‘simliklarda ma’lum moslamalar, mexanizmlar hosil 
bo‘lishi. Ammo o‘simliklarning bunday moslashuv tufayli chidamliligi 
uncha ko‘p uchramaydi va qisqa muddatli ta’sir ko‘rsatadi. Lekin 
o‘simliklarda kurtaklarning qop, to‘shama, tuproq va boshqalar bilan 
muhofaza qilinishi eng samarali chidamlilikdir. O‘simlikning bu 
xususiyatidan Raunkier hayotiy formalar sistemasini tuzishda foydalangan. 
O‘simliklarga tushayotgan insolyatsiyaning aks etishidan barglarning sovib 
ketishi, ular quyosh nuriga nisbatan burchak hosil qilib joylashishi, 
transpiratsiya protsessi tufayli sovish va boshqalar o‘simliklarning o‘ta past 
va o‘ta yuqori temperaturaga moslamalari yordamida chidamliligidir. Issiq 
cho‘llarning efemerlari va efemeroidlari yuqori temperatura ta’siridan eng 
samarali «qutilish» formasiga ega bo‘ladi.