Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

1. Rentgenometrlar.
Bu guruhga kiruvchi dozimetrik asboblar asosan R
0
va J nurlarining 
ma’lum hajmdagi havoda ionlar paydo qilishi natijasida hosil bo‘lgan ekspozitsion dozasini 
(miqdorini) aniqlaydi. KID-2, MRM-2, DG-3, DP-5A 
2. Shaxsiy dozimetrlar
, odamlarning ish jarayonida olgan dozalarini o‘lchaydi; KID, IFKU, 
TLD 
3. Radiometrlar.
Bu guruhga kiruvchi asboblar asosan alfa va betta zarrachalari chiqaradigan 
impulslarning o‘lchashga asoslangan. 
Radiatsion nazoratni tashkil qilish va uning turlari
. 
Dozimetrik nazorat uchun 
qo‘llanuvchi apparaturaning turi va dozimetriya o‘tkazish nuqtalari radiatsion sharoitga bog‘liq. 
Radiatsion muhit doimiy bo‘lgan sharoitlarda statsionar dozimetrlar, boshqa hollarda qo‘lda 
ko‘tarib yuriluvchi dozimetrlar qo‘llanadi. Gamma va neytron nurlarni o‘lchash uchun DRG 
tipidagi dozimetrlar (DRG-0,5m, DRG-0,5-0,1m) qo‘llaniladi, rentgen va gamma nurlarni o‘lchash 
uchun SRP-68-01 qo‘llaniladi. Yana hozirgi paytda DKG-105 (gamma-nurlanishni qayd etuvchi), 
RKSB-104 (gamma-nurlanishni qayd etuvchi) va RKS-107 (gamma-nurlanishni qayd etuvchi, 1-
rasm) dozimetr (radiometr) lar ishlab chiqilmoqda va ishlatilmoqda. 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
147 
Radioaktiv gazlar va atmosferadagi radioaktiv aerozollarning miqdorini nazorat qilish uchun 
statsionar, RKS toifasida yoki olib yuriluvchi RGA-01P, RGB-02 (2-rasm), RGB-07, RAS-0,4 
dozimetrlar qo‘llanadi. Tekshirish uchun namunalar hamma xonalardan olinishi, agar xodim xonada 
ish kunining 50% vaqti davomida bo‘lsa o‘rtacha kunlik, undan kam bo‘lsa haftalik namuna 
olinadi.
 
Darsda qo‘llaniladigan innovatsion texnalogiya usullari: 
«Qorbo‘ron» usuli
Talabalar guruxini 2- ta komandaga bo‘lib xar bir komandaning sardori tanlab olinadi 
(sardorlarni komanda a’zolari tanlaydi). 
Raqib komandalar bir-biriga ushbu mavzu bo‘yicha 3 tadan savol tayyorlaydi: javob 
tayyorlash uchun 7-8 daqiqa vaqt ajratiladi. Komanda sardori taklif etilgan javoblardan eng 
yaxshisini (kizikarli va eng muxim bo‘lganini) tanlab oladi. Savollarni tayyorlash vaqtining o‘tishi 
bilan, har bir komnada bir-birlariga savol bera boshlaydi. Javob tayyorlash uchun 1 daqiqa vaqt 
ajratiladi va vaqt o‘tishi bilan har bir komanda 1-2 daqiqa davomida berilgan savolga javob 
beradilar (vaqt o‘qituvchi tomonidan nazorat qilinadi). Agar savol bergan komanda taklif qilingan 
javob bilan rozi bo‘lmasa, yoki koniqish hosil qilmasa o‘zining javob variantini aytadi. 
Har bir «savol-javobdan» so‘ng o‘qituvchi savolning va javobning sifatini izohlab beradi. 
O‘quv dars protokoliga savol va javoblarni to‘ldirish yoki o‘z javob varianti uchun baho qo‘yiladi. 
Savolni baholashda savolning sifatini, uning mavzuga yaqinligi aniqligi, aktualligi uchun 5 
ball qo‘yiladi. 
Javobni baholashda uning to‘liqligi, to‘g‘riligi, mavzuga mos kelishganligi aniqligi uchun 5 
ball qo‘yiladi. 
O‘z javob varianti uchun qo‘shimcha mukofot ball beriladi: 
-to‘g‘riligi, aniq qo‘shimcha uchun -1 ball 
-uncha aniq bo‘lmagan javob uchun 0,1 dan 0,5 gacha ball 
-noto‘gri bo’lgan javob uchun (0,5) ball jarima 
Hamma olingan natijalar protokolga quyidagi forma bo‘yicha to‘ldiriladi: 
1 komanda 2 komanda 
Savol + № Baho ballarda 
Savol: Javob: Qo‘shimcha to‘ldirish 
Yakuniy hulosada o‘qituvchi har bir komanda to‘plagan ballarini qo‘shib, yig‘indi sonini 6 ga 
bo‘ladi (3 savol + 3 javob). Olingan natija har bir komanda ishtirokchisining o‘rtacha bahosini 
tashkil qiladi. Eng yuqori ball (0,5 ball) komandaning eng aktiv ishtirokchisiga, jarima ball (-0,2-0,3 
ball)-eng passiv ishtirokchisiga beriladi.