Экология асослари ва табиатни муҳофаза қилиш (Ўқув- услубий қўлланма) наманган-2011 Ўзбекистон республикаси

Табиий ресурслар таснифи ва улардан фойдаланиш тамойиллари. Инсон ҳаёти мобайнида ўз эҳтиёжлари учун зарур бўлган моддий нарсаларнинг барчасини табиатдан олади. Яъни у табиат билан маълум муносабатда, ўзаро таъсирда бўлади.
Табиат билан жамият ўртасидаги ўзаро таъсирни тарихий жиҳатдан ўрганиш уларни муносабатлари мазмунини тўғри тушунишга ва келажакдаги ўзгаришларни аниқрок башоратлашга имкон беради. Таъкидлаш жоизки, бугунги давр фан ва техника тараққиётининг жадаллашуви даври сифатида тавсифланади. Шу билан бирга айнан шу давр инсоният олдига янги муаммоларни кўндаланг қилиб қўйдики, улар таркибида энг асосийси сифатида табиат ва инсон ўртасидаги муносабатларнинг жиддийлашуви намоён бўлади. Авваллари ҳали фан ва техника юқори таракқиёт босқичига кўтарилмаган даврларда инсон ўзининг эҳтиёжига яраша, зарур бўлган миқдорда турли бойликларни табиатдан олган бинобарин бу билан табиатдаги экологик мувозанат деярли бузилмаган.
Ишлаб чиқаришнинг ривожланиб бориши, биринчи навбатда меҳнат қуролларининг такомиллашуви натижасида инсоннинг табиатга бўлган таъсири кучайиб борган. Кишилик жамиятининг ҳар бир босқичида инсоннинг табиатга бўлган таъсири кучайиб борган. Кишилик жамиятинпнг ҳар бир босқичида инсоннинг табиатга таъсир этиш имконияти ва уни қайта ўзгартириш даражаси кўп ҳолларда ишлаб чиқариш кучларининг ривожланганлик ҳолати билан аниқланади. (1-чизма)
Келтирилган чизманинг мантиқий таҳлилидан кўриниб турибдики, кишилик жамиятининг тараққиётининг бугунги босқичи ўзининг сифат ва миқдор жиҳатидан мутлақо янги ҳисобланган «Ноосфера» босқичига ўтган бир даврда табиат ресурсларидан оқилона фойдаланиш ва экологик мувозанатни сақлаш долзарб муаммога айланди. Чунки инсоният бугунги кунда табиий бойликлар битмас-туганмас деган тушунчанинг асоссиз эканлигини тушуниб етди. Зотан ҳар бир ҳудудда табиат бойликлари ўлчоғли экан, улардан меъёрида, эҳтиёжига яраша фойдаланиш зарур. Бу борада уларни турли хусусиятларини алоҳида ҳисоб-китоб қилган ҳолда муомалага киришиш лозим. Эҳтиёжга яраша меъёрда фойдаланиш деганда табиат ресурсларидан ишлаб чиқариш қувватига тенг келадиган ҳажмда олиш тушунилади.