Эгамбердиева Т

4-БОБ. БМТНИНГ ХАЛҚАРО ТЕРРОРИЗМГА ҚАРШИ КУРАШДАГИ ЎРНИ


4.1. БМТнинг халқаро терроризмга қарши кураш фаолияти ва минтақавий аксилтеррор ҳаракатлар.

Барча мамлакатлар ва халқларга хавф солиб турган диний экстремизм ва халқаро терроризмга қарши курашиш ХХ1 асрнинг энг долзарб вазифалардан бири бўлиб қолди. Яъни, терроризм ва экстремизм бир давлат чегарасидан ошиб ўтиб халқаро кўриниш олар экан, демакки унга қарши курашганда ҳам халқаро саъй-ҳаракатларни мувофиқлаштириш талаб этилади. Зеро, инсоният барқарор тараққиётини таъминлаш шунга боғлиқ бўлиб қолмоқда.

Терроризмга, экстремизмга ва бошқа трансмиллий таҳдидларга қарши кураш борасида халқаро ҳамжамият томонидан бир қанча халқаро ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинган бўлиб, бунда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти марказий ўринни эгаллайди. Айтиш мумкинки, БМТнинг сўнгги 12 йилликдаги фаолиятида терроризмга қарши кураш асосий масалалардан бири бўлиб қолди. Ташкилот Бош Ассамблеяси томонидан бу борада 1963 йилдан ҳозирги давргача 13 та конвенция ва протокол, 7 та резолюциялар қабул қилинди. Улардан 1999 йилда қабул қилинган “Терроризмни молиялаштиришга қарши кураш тўғрисида”ги Конвенцияда¹ терроризм тусидаги жиноятлар тушунчаси берилган бўлиб, бу билан давлатларнинг ички қонунчилигида бу тушунчани таърифлаш ва унга қарши кураш тўғрисидаги қонунни қабул қилиш имконини яратди. Конвенцияга 9 та конвенция ва протоколлар илова қилинган.
Шуни алоҳида қай этиш керакки, БМТ ХК ўзининг 2004 йил 8 октябрдаги 1556-сонли резолюциясида кўрсатилганидек, терроризмга тааллуқли халқаро конвенция ва протоколлар нуқтаи назаридан олганда терроризм деб топиладиган қилмишлар, қандай сабабларга кўра содир этилганидан қатъи назар, у сиёсийми, фалсафийми, ғоявийми, ирқийми, этникми, динийми ёки бошқа йўсиндаги сабабларга кўра содир этилган бўладими, барча давлатлар томонидан жиноий қилмиш деб топилиб, бундай ҳаракатларнинг олдини олишга чақирган, олдини олиш имконияти бўлмаган тақдирда уларни содир этганларга нисбатан қилмишларига яраша жазо чораларини кўришга даъват этган².
Бу борадаги фаолиятни кучайтириш ва мустаҳкамлаш мақсадида 192 та аъзо давлатлар, жумладан Ўзбекистон томонидан 2006 йил 8 сентябрда Глобал конттеррористик стратегия қабул қилиниб, терроризмга қарши кураш бўйича аъзо давлатларнинг биринчи марта умумий стратегик келишувига эришилди³. Бош котиб Кофи Ананнинг қатор таклиф-тавсияларидан иборат Стратегия бешта таянч элементни:

• 
  террорчилик гуруҳларини куч ишлатмасликка чақириш,
  
• 
  террористларнинг ҳужум қилишдаги воситалари чекланганлиги,
  
• 
  террорчи гуруҳларни қўллаб-қувватловчи давлатларнинг камлиги,
  
• 
  давлатларнинг терроризмни йўқотишдаги имкониятлари ривожланганлиги,
  
• 
  контртеррор ҳаракатларида инсон ҳуқуқларини ҳимоя этишни ўз ичига олади.