|
итал. Ъапсгоио
—
айнан, синган курси)
—
синиш; фуқаро, корхона, фирма ёки банкнинг маблағ етиш-
маслигидан ўз мажбурияалари бўйича қарзларни тўлашга
қурби етмаслиги.
Бож, бож пули - (араб.
ўлпон, солик
;) — божхона на-
зорати остида давлат томонидан мамлакат чегарасидан
олиб ўтиладиган импорт товарлар, мол-мулк ва қиммат-
баҳо буюмлардан ундириладиган пул йиғимлари. У бил-
восита солиқ бўлиб, унинг мол чикаоиш. мол
к и р и т и ш
ва
мамлакат ҳудуди орқали ташиб -уткаяип
1
учун (транзит)
ундириладиган турлари мавжуд.
Божхона — чегара орқали ўтказиладиган жами юкларни
назорат қиладиган давлат муассасаси У бож назоратини ўрна-
тиш ва белгиланган бпж тўловларини ушлаб қолиш билан
шугулланади. Б. муассасалари ташқи савдода мамлакат ман-
326
www.ziyouz.com kutubxonasi
фаати таъминланишини назорат қилади, божхпна харажат-
ларини бажаради ҳамда божхона қридалари бузилишига ва
контрабандага қарши кураш олиб боради. Божхоналар ден-
гиз ва дарё портларида, темир йўл станциялари ва автомо-
биль йўлларининг чегара пунктларида, халқаро аэропорт-
лар ва йирик шаҳарларда жойлашади.
Бож иттифоқи —
икки ёки бир неча давлатларнинг
божлар бўйича ўааро чегараларини бекор қилиш ва яго-
на бож тарифи жорий этиш юзасидан ўзаро келишуви.
Божхона йиғими - молларни божхона омборида сақ-
ланганлиги, божхона ҳужжатларининг расмийлаштирил-
ганлиги ва унинг бир неча нусхада тайёрлаб берилганли-
ги учун ундириладиган пул йиғимлари.
Божхона тарифи - мамлакатга киритилаётган импорт
моллар ва баъзи ҳолларда зкспортга чиқарилаётган мол-
лардан ушланиши лозим бўлган бож тўловларининг сис-
темалаштирилган рўйхати (номи). Е.Т. мол классифика-
торлари асосида ташкил топади. Молларни гуруҳларга,
гуруҳлар ичида кичик гуруҳларга маълум бир хил бел-
гилари бўйича белгиланиши мол классификацияси дейи-
лади. Ҳозирги вақтда халқаро савдо алоқаларида энг кўп
қўлланиладиган мол классификаторларида улар кенг
кўламда системалаштирилган.
Бозор интервенцияси - миллий ёки регионал бозорга
ташқаридан суқилиб кириш ва уни тобе этиш. Хприжий
товар ишлаб чиқарувчилар ўз товарлари билан муайян
мамлакат ёки ҳудуд бозорини ҳимоя қиладиган тўсиқларни
бартараф этиб, бозорга кириб олади ва шу ердаги товар
ишлаб чиқарувчилар билан рақобат қиладл Бунинг учун
улар ҳар хил воситалардан фойдаланадилар: демпинг
экспорт (ички бозорлардан ҳам паст баҳоларда экспорт)
ишлатиш, юқори бож тўловларига ҳам рози бўлиш, бо-
эори чаққрн ерларда корхоналар қуриб, товар чиқариш,
импорт қилувчи мамлакат ёки ҳудудга моддий ёрдам
кўрсатиш, сиёсий тазйиқ ўткаэиш ва бошқалар.
Болор мухофазаси - миллий бпзорнинг ёки айрим то-
327
www.ziyouz.com kutubxonasi
варлар бозорининг, давлатнинг экспорт-импортини тар-
тибга солувчи тадбирлар воситасида ҳимоя қилиниши. Б.М.
четдан товар келтиришни чеклаш, тақиқлаш ёки бож
тўловини ошириш орқали амалга оширилади.
Бойкот (
инг
. ЬоусоМ) - норозилик билдириш учун би-
рон-бир иқтисодий фаолиятни амалга оширишдан бош
тортиш. Иқтисодий алоқа қилувчи томонларнинг манфаа-
ти ўзаро зид келиб қолганда уларнинг бири бойкот эълон
қилади, келишилган шартномани бажариш тўхтатилади.
Савдо-сотиқ ишларида бойкот товарларни етказиб туриш-
дан бош тортиш, олдин белгиланган нархдан воз кечиш
кўринишларида юз беради.
Валюта (
итал. ьа1и1а, лат. гхйгге)
- қадрламоқ, қиймат-
лар - мамлакатнинг пул бирлиги ва унинг типи (плтин,
кумуш, қоғоз): пулга тенглаштирилган тўлов воситалари;
пул ҳисоб-китобларини тақозо этадиган халқаро иқтисо-
дий айирбошлаш жараёни ва бошқа алоқаларда қатнашади.
Валюта аукцион - чет эл валютасининг миллий валюгага
ким ошди савдоси орқали келишилган нархларда сотилиши.
Валюта бозори - чет эл валютаси, чек, вексель, пе-
ревод (ўтказмалар), аккредитив ва бошқа қимматбаҳо
қоғозларни сотиш, сотиб олиш ва алмаштириш.
Валюта муносабатлари — валюта ва пул бозорларида
халқаро ҳисоб-китоблар, кредит ва валюта харажатлари-
ни амалга ошириш йўлида давлат муассасалари, хусусий
ташкилотлар, фирмалар, корхоналар ўртасидаги жорий
алоқалар: мамлакатлар ўртасидаги турли хил хўжалик ало-
қаларига хизмат қиладиган иқтисодий муносабатлар.
Валюта интервенцияси — йирик давлатлар, молия-
вий гуруҳлар томонидан валюта бозоридаги муносабат-
ларга миллий еки чет эл валюталарининг курсини оши-
риш ёки тушириш мақсадида чет эл валютасининг катта
суммасини ёки олтинни сотиб олиш ёки сотиш орқали ара-
лашуви. Мамлакат ўз валютаси курсини оширишдан ман-
фаатдор бўлса, банк ва хазина ўз ихтиёридаги чет эл
валютасини сотиб, миллий валютани харид қилади; ўз
328
www.ziyouz.com kutubxonasi
валютаси курсини камайтириш учун эса, чет эл валюта-
сини кўп миқдорда сотиб олади, миллий валютани сота
бошлайди. В.И.ни маркаэий банклар амалга оширади.
Валюта сиёсати — давлат ва марказий банклар томо-
нидан пул ва валюта муомаласи доирасида пулнинг харид
қувватига ҳамда мамлакат иқтисодиётига таъсир кўрса-
тиш мақсадида ўтказиладиган тадбирлар мажмуаси.
Давлат бюджети - давлат даромадлари ва харажатла-
рининг пул билан ифодаланадиган йиллик ҳисоби, мажмуи.
Давлат қарзи - давлатниннг ўз фуқаролари, банк-
лар, корхона ва ташкилотлар, хорижий мамлакатлардан
қарзи. Давлат ўз харажатларини даромади билан қоплай
олмай қдрз олади, қарз ҳисобидан ўз бюджетининг камо-
мадини вақтинча қоплайди. Давлат заёмлар чиқариб,
уларни аҳолига, корхона ва ташкилотларга сотади. Улар
давлат қарзининг гувоҳномаси бўлади.
Давлатнинг иқтисодий вазифалари — иқгисодий тизим-
нинг амал қилишига шарт-шароит яратиш ва иқгисодиёт-
ни тартибга солиш, иқгисодий юксалиш, халқ турмуш да-
ражасининг ўсиши ва турмуш шароитларининг яхшила-
нишини таъминлашга қаратилган маъмурий, ҳуқуқий ва
иқтисодий чора-тадбирлар мажмуасидан иборат.
Даромадларни индекслаш - истеъмол буюмлари нарх-
лар индексининг ошишига мувофиқ равишда аҳолига тўла-
надиган иш ҳақи, нафақа, пенсия, стипендия ва бошқа
тўловлар миқдорининг оширилиши.
Даромадларни музлатиш - аҳоли пул даромадлари-
нинг ўсишини секинлапггириш ёки тўхтатиб қўйишга қара-
тилган сиёсат ҳамда қўлланиладиган чора-тадбирлар маж-
муи. Бунда икки мақсад кўзланади: 1) пулнинг бозор муо-
маласига тушишини сусайтириш орқали инфляцияга
қарши туриш; 2) аҳоли даромадини ўстирмай, давлат,
корхоналар даромадларини ошириб қушимча жамғарма
ҳосил қилиш ва шу йўл билан инвестиция учун имкон
бериб, иқтисодий ўсишни таъминлаш.
Девальвация - мамлакат савдо ва тўлов балансининг
3 2 9
www.ziyouz.com kutubxonasi
кескин емонлашуви, валюта резервининг ҳолдан тойиши,
халқаро валюта бозорларида миллий валюта курсининг
пасайиши билан боғлиқ равишда миллий пул бирлиги қий-
матининг расмий тартибда пасайтирилнши.
Жахон бозори - халқаро меҳнат тақсимоти орқали
бир-бирига боғланган мамлакатлар ўртасидаги барқарор
олди-сотди муносабатлари.
Импорт
Do'stlaringiz bilan baham: | 
