E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

JADVALNI  T  L D IR IN G .
XITOY  VA  HINDISTONNING  AHVOLINI  SOLISHTIRING
Xitoy
Hindiston
ichki siyosat
tashqi  siyosat
ichki siyosat
tashqi siyosat
104

---

11 -§.  Turkiya.  Eron.  A fg ‘oniston
Birinchi  jahon  urushi
 
va  Turkiya
Turkiya  birinchi ja h o n   urushidan  m ag‘Iub  davlat 
sifatida  chiqdi  va  katta  zarar  ko‘rdi.  4  yil  m obay- 
nida 500 m ing kishi o ‘ldi,  800 m ingdan ortiq  kishi 
m ayib-m ajruh  b o ‘lib  qoldi.  A ntanta  arm iyasi  19 18-yil  noyabr  oyidayoq 
m am lakat  poytaxti  Istam bul  shahrini  ishg‘ol  etgan  edi.  19 19-yilning  oxirida 
Turkiya  Buyuk Millat  Majlisiga (TB M M ) saylov o ‘tkazildi va unda kam olchi- 
lar  g‘alaba  qozonishdi.
TB M M   m am lakat  hududida  chet  el  nazoratiga  y o ‘l  q o ‘ym aslik  to ‘g ‘ri- 
sida qaro rq ild i.  B ungajavoban,  ingliz harbiy m a ’m uriyati T B M M   ni tarqatib 
yubordi.  T B M M   o ‘z  majlisini  M ustafo  Kamol  (O taturk)  q o ‘shini  egallab 
turgan  A nqara  shahrida  o ‘tkaza  boshladi.  T B M M   1920-yilning  23-aprelida 
M ustafo  Kamol  O taturkni  davlat  boshlig‘i  etib  sayladi.  Shu  tariqa  ikki 
hokim iyatchilik  Istam bul  shahrida  sulton  hokim iyati,  A nqarada  esa  ka- 
m olchilar  hokim iyati  vujudga  keldi.
1920-yilning  10-avgustida  sulton  huku- 
m ati  bilan  A ntanta  davlatlari  Sevr  shartno- 
m asini  im zo lad ilar.  S h a rtn o m a   m ustaqil 
T u rk iy a   d a v la ti  a m a ld a   tu g a tilg a n lig in i 
a n g la ta r  ed i.  1921 -y iln in g   2 0 -y a n v a rid a  
kam olchilar  Turkiyaning  vaqtinchalik  Kon- 
stitu tsiy asin i  qabul  qildilar.  K a m o lch ilar 
T urkiya  u c h u n   o g ‘ir  sh a ro itd a   —  1921- 
yilning  1 6-m artid a  Sovet  Rossiyasi  bilan  
D o ‘stlik  va  birodarlik  haqida  shartnom a  tu- 
zishga  muvaffaq  b o id ila r  va  yordam   oldi- 
lar.  1921-yilning  bahorida  Buyuk  Britaniya 
va  G retsiya  Turkiyaga  qarshi  intervensiya 
uyushtirdilar.  Intervensiya  turk  xalqining 
qattiq  qarshiligiga  duch  keldi.  Va,  nihoyat,
1922-yilning  26-avgustida  Turkiya  armiyasi 
hujum ga  o ‘tdi.
M illiy -o zo d lik   urushi  1922-yil  ok tab r 
o y id a  g ‘ala b a   b ilan   tu g ad i.  1 -n o y a b rid a 
sultonlik  hokim iyati  tugatildi.  1923-yilning
29-oktabrida  Turkiya  Respublika  deb  e i o n   qilindi.  Kam ol  O taturk  birinchi 
P rezident  etib  saylandi.  Shu  tariqa  m illiy-ozodlik  inqilobi  (kam olchilar 
inqilobi  h am   deyiladi)  suveren  Turkiya  davlatining  tashkil  etilishi  bilan 
y a k u n la n d i.  1 9 2 3 -y iln in g   2 4 - iy u lid a   A n ta n t a   d a v la tla r i  L o z a n n a  
konferensiyasida  m ustaqil  Turkiya  Respublikasini  ta n   oldilar.  1924-yilda 
xalifalik  tugatildi.
Mustafo  Kamol  (Otaturk).
105

---