Oyatullo Xumayniy„
S h u m a q s a d d a , 1 9 6 3 -y iln in g 2 3 -
y a n v a rid a q u y id ag i 6 q o n u n lo y ih asi
yuzasidan referendum o ‘tkazildi: 1. Yer
islohoti. 2. 0 ‘rm onlarni m illiylashtirish.
3. Yer islohotini m oliyalashtirish uchun
davlat zavod va fabrikalarini sotish. 4. Ish-
chilarning korxona foydasidan ulush olishi.
5. P a r la m e n tg a sa y lo v t o ‘g ‘ris id a g i
qonunga o ‘zgartirish kiritish. 6. Savod-
sizlikka qarshi kurashish uchun «m aorif
korpusi» tuzish.
Shoh bu islohotlar aham iyatini inqi-
lobga tenglashtirdi va uni «oq inqilob»
deb atadi. Sanoat ishlab chiqarishining
yillik o ‘rtacha o ‘sish su r’ati 10— 15 foizni
tashkil etdi. Islohot natijasida E ron agrar
davlatdan agrar-industrial davlatga aylan-
di. Ayollarga erkaklar bilan teng saylov
huquqi berildi. Hayotga Y evropacha tus berila boshladi. M am lakat G ‘arb
dunyosining bir qismiga aylandi. Biroq islohot xalqning turm ush darajasini
yaxshilam adi. C hunki Eron jam iyati agrar islohotga tayyor em as edi. Buning
ustiga, islohot ju d a tez su r’atlar bilan o ‘tkazila boshladi. A holining ongi esa
buni o ‘ziga singdira olm adi. C hunk i iqtisodiy islohot dastlab aholi turm ush
darajasini pasaytirib yuborishi tabiiydir. B undan tashqari, islohot aholining
m a’lum tabaqasini haddan tashqari boyitib yubordi. 0 ‘n m illionlab odam -
lar esa tobora kam bag‘allashdi. Jam iyatdagi bu o ‘zgarishlar aholi ko ‘z o ‘ngida
islom a n ’analaridan, asrlar osha davom etib kelayotgan tu rm ush tarzidan
voz kechishdek gavdalandi. Xalq noroziligi kuchaydi. X alqqa qarshi maxfiy
politsiya (SAVAK) tashkil etildi. U ning y e rto ia la rid a 380 m ingdan ortiq
eronliklar y o ‘q qilindi. Bu hodisa G ‘arbcha tam oyillar asosida o ik a z ila -
yotgan islohotlarga boshdanoq qarshi b o ig a n ruhoniylarga q o ‘l keldi.
D iniy m utaassiblik aholi ongini chulg‘ab olgan jam iyatda ruhoniylar-
ning m avjud hukm ron doiralarga qarshi turishi ular uchun ju d a katta xavf
tu g ‘d ira r edi. S hoh h u k u m ati m uxolifat k uchlarga qarshi repressiyani
k u ch a y tird i. Bu hol shohga q arsh i kurash h arak atin i vujudga keltirdi.
H arakatni islom ning shia oqim i ruhoniylari boshqardi. U larning rahnam osi
E ronning oliy diniy arbobi Oyatullo R uhullo Musovi X um ayniy edi (1898—
1989). U ham shoh repressiyasiga d u ch o r etilgan edi (1964-yil). Inqilob
arafasida Parij shahrida yashardi.
Eron aholisining juda katta qism i shohga qarshi
kurashga q o ‘shildi. Arm iyaning katta qismi shohni
q o ila b -q u w a tla m a y q o ‘ydi. N atijada 1979-yilning 16-yanvarida shoh m am -
lakatdan chiqib ketishga m ajbur b o id i. 11-fevral kuni esa um um iy qurolli
Do'stlaringiz bilan baham: