E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

Fuqarolar  urushining
 
davom  etishi
271

---

Tojiklaming hokim iyatni egallaganligiga pushtunlar lideri  H ikm atyor toqat 
qila  olm adi.  Boshqa  etnik  guruhlar  esa  o ‘zlari  egallab  kelayotgan  hududda 
m ustahkam lanib  ola  boshladi.  Ba’zilari  goh  u  to m o n ,  goh  bu  to m o n   bilan 
kelishishga  intildi.  Shu  tariqa  fuqarolar  um shi  yangi  bir  sharoitda  davom  
etdi.  Buning oqibatida minglab begunoh tinch aholi  halok b o id i.  B.  Rabboniy 
m am lakatning  kelgusi  taqdirini  hal  etishi  lozim   b o ig a n   T a ’sis  majlisini 
chaqirishni  istamadi.
Bosh  vazir  H ikm atyor esa  norozilik  belgisi  sifatida  iste’fo  berdi.  Qurolli 
kurash  yana  avj  oldi.  M am lakatda  siyosiy  vaziyat  borgan  sari  og irlash d i.
M an a  sh u n d ay   sh a ro itd a   A fg‘o n isto n   siyosiy 
hayotida  hech  kutilm agan  yangi  siyosiy  kuch  — 
tolibonlar (Alloh  o ‘quvchilari)  paydo b o id i.  U lar
1994-yilning  n o yabr  oyida  kurash  m aydoniga 
chiqdilar.  X o‘sh,  tolibonlar  kim lar  edi  o ‘zi?
U la r  A fg‘o n is to n d a  ja m iy a t  h a y o tin i  s o f islom   aso sid a  q ay ta  q u rish  
u c h u n   kurashga  bel  b o g ia g a n   d iniy -siy o siy   g u ru h   v ak illarid ir.  U la rn in g  
k a tta   q ism in i  fu q a ro la r  u ru sh i  d av rid a  y etim   q o lg an   b o la la r  tash k il 
e tard i.  Sovet  arm iyasi  A fg‘o n isto n g a  k iritilg ach ,  u lar  P ok iston   h u d u d id a 
b o sh p a n a   to p g a n   e d ila r.  U ru sh   d a v rid a   P o k isto n g a   q o c h ib   o ‘tgan   5 
m ln  a fg ‘on   q o c h o q la r   f a rz a n d la rin in g   h a m   m a i u m   q ism i  to lib o n  
g u ru h ig a  ja lb   e tilg a n .  T o lib o n la r  P o k isto n   h a rb iy   m ash q   m a k ta b la rid a  
puxta  tayyorgarlikdan  o ig a n la r .  Z am onaviy q u ro llarn in g   deyarli  barchasi 
bilan  m ukam m al  m u o m ala  qila  olishga  o ig a tilg a n .  T o lib o n la r rah n am o si 
d in iy   fa n at  (v a h h o b iy )  M u lla  U m a r  edi.  U  ism o iliy lik   va  v a h h o b iy lik  
vakili  edi.  T o lib o n la r  P okiston  va  Saudiya A rab isto n i to m o n id a n   q o ila b -  
q u w a tla n d i.  X alq aro   te rro rist  U sam a  ben  L aden  biian  m ustank arn   alo q a 
b o g ia d ila r .  T o ‘xtovsiz  q o n li  u ru sh d a n   c h a rc h a g a n   a h o lin in g   k a tta   q is- 
m i  u la rn i  q o ila b - q u v v a tla d i.  T o lib o n   q u ro lli  k u c h la ri  19 9 5 -y iln in g  
y an v a r  o yida  h u ju m g a   o i d i l a r .   T o lib o n la rg a   q arsh i  k u c h la r  o ra sid a g i 
o ‘za ro   k e lish m o v c h ilik   ularg a  q o i   k eld i.  19 9 6 -y iln in g   o k ta b r  o y id a 
to lib o n la r  K obul  s h a h rin i  eg a lla d i.  S o ‘ng  u la r ja m iy a tn i  t o i a   islo m - 
la sh tirish   siy o sa tin i  y u rita   b o sh la d ila r.
D unyoviy  m aktablar  yopildi.  Ayollar  paranji  yopinishga.  erkaklar  soqol 
q o ‘yishga  m ajbur  etildi,  qarshilik  k o is a tg a n la r  ayovsiz  jazolandi.  1997- 
yilning  iyunida  ular  m uxolifat  kuchlarni  (asosan  tojik A hm ad  Shoh  M as’ud 
va  o ‘zbek  A bdurashid  D o ‘stum   harbiy  kuchlarini)  to r-m o r  etish  y o iid a  
um shni  davom   ettirdi.
M am lakat  hududining  90  foizi  tolibonlar  nazoratiga  o id i.  Tolibonlarga 
qarshi  kuchlar  m am lakat  shim oliga  siqib  q o ‘yildi.  U lar  endi  birlashishga 
m ajbur  b o id ila r.  Shu  tariqa  Shim oliy  Alyans  deb  atalgan  ittifoq  vujudga 
keldi.