E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

«Katta  uchlik»
 
o ‘rtasidagi
 
ziddiyatlar

---

Shuning  uchun  Fransiya  Bosh  vaziri  J.  Klemansoning  Buyuk  Britaniya 
Bosh  vaziri  D.  Lloyd-Joijga:  «G ‘alabadan  keyin  darhol  Britaniya  bizning 
dushmanimiz  b o iib   qoldi»,—  deb  ta ’na  qilganligi  bejiz  emas.  Bunga  javoban 
Lloyd-Joij Klemansoga qarab kulib turib: «Britaniyaning siyosati shunday emasmi?»
—  deb javob  qaytarganligini  tarix  unutgan  emas.  Lloyd-Joij  Fransiya  kuchayib 
ketishining  hamda  bolsheviklar  solishi  m um kin  bo'lgan  xavfning  oldini  olish 
maqsadida  kuchli Germaniyaning saqlanib qolishidan  manfaatdor edi.
B undan  tashqari,  Buyuk  Britaniya  A Q S H ning  jah o n   siyosatida  tutgan 
o ‘rni,  shuningdek,  harbiy-dengiz  qudrati  tobora  oshib  borayotganligidan 
tashvishda  edi.  Biroq  bu jarayonning  oldini  olishga  qodir em as edi.  C hunki 
AQSH  Buyuk  Britaniyani qarzbem vchi  davlatdan qarzdor davlatga aylantirib 
qo ‘ygan  edi.  Buning  ustiga  iqtisodi  to b o ra  kuchsizlanib,  moliyasi  va  savdo- 
si  izdan  chiqib  borm oqda  edi.
Fransiya  katta  uchlik  ichida  eng  ko‘p  zarar  ko‘rgan  davlat  edi.  C hunki 
urush  harakatlari  uning  hududlarida  olib  borilgan  edi.  Ayni  paytda  u  ham  
qarz  beruvchi  davlatdan  qarzdor  davlatga  aylanib  qoldi.  Bu  ham   yetm a- 
ganidek,  Sovet  hukum ati  podsho  Rossiyasining  ch et  davlatlardan  olgan 
qarzini to ‘lashdan bosh tortganligi  Fransiya uchun  qattiq zarba b o id i.  C hunki 
ch o r  Rossiyasi  eng  k o ‘p  qarzni  Fransiyadan  olgan  edi.
Shuning  uchun  ham   u  barcha  y o ‘qolgan  boyliklari  o ‘rnini  G erm aniy a 
hisobidan  qoplashni  istar  edi.  B undan  tashqari,  Fransiya  G erm aniyaning 
nihoyatda  kuchsizlantirilishi  tarafdori  edi.  Fransiya  nafaqat  G erm an iy a  bir 
v a q tla r  u n d a n   to rtib   olgan  h u d u d la rin i  qay tarib   o lish n i,  ayni  p ay td a 
G erm aniyaning  Saar  k o ‘m ir  havzasi  va  Reyn  daryosining  s o i   sohilidagi 
yerlarni  ham   q o ‘shib  olishni  istar  edi.  S huningdek,  Fransiya  Y evropaning 
Rum iniya,  Chexoslovakiya va  Polsha kabi  davlatlaridan kelgusida  G erm an i- 
yaga  qarshi  o ‘ziga  xos  bir  ittifoq  tuzish  niyatida  ham   edi.  Ayni  paytda 
Fransiya hukm ron  doiralarining rejasiga  ko‘ra,  bu davlatlar Sovet  Rossiyasi- 
ga qarshi kurashda ham  asqotishi lozim edi.  «Katta uchlik» esa Sovet Rossiyasiga 
qarshi  kurash  m asalasida  yagona  fikrda  edi.
1919-yilning 28-iyunida Versal saroyida yengilgan 
G erm aniya  bilan  g ‘olib  A ntanta  davlatlari  o ‘rta- 
sida  shartnom a  im zolandi.
Bu  shartnom a tarixga Versal  tinchlik sh artno - 
masi  nomi bilan  kirdi.  Versal shartnom asi G erm aniya va uning ittifoqchilarini 
urushning  aybdorlari  deb  e i o n   qildi.  Shartnom aga  k o ‘ra,  Fransiya  Elzas  va 
Lotaringiyani  o ‘ziga  qaytarib  oldi.
Germ aniyaning Saar viloyati  15 yil m uddatga  Millatlar Ittifoqi boshqamviga 
berildi.  15  yildan  so ‘ng bu  viloyat  taqdiri  plebitsey yordam ida  hal  etiladigan 
b o id i.  U ning  ko‘m ir  havzasi  shaxtalari  Fransiyaning  mulki  b o iib   qoldi. 
Reyn  daryosining  chap  sohilini  15  yil  m uddatga  A ntanta  okkupatsiya  qildi. 
R eyndan  sh arqqa  qarab  50  km  h u d u d   t o i a   dem ilitarizatsiyalashtirildi. 
G erm aniya  Polsha va  Chexoslovakiyaning  m ustaqilligini  tan  oldi.  Bir payt-