E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

M illatlar  Ittifoqining
 
tuzilishi
Shunday bo ‘lsa-da,  G erm aniyaga  100  m ing kishilik q o ‘shinga ega b o ‘lish 
(bu  q o ‘shin  faqat  ko‘ngillilarasosidagina tashkil etilishi  m um kin edi)  huquqi 
berildi.  V udro  V ilsonning  fikricha,  bu  q o ‘shin  G erm aniyaga  ichki  tartibni 
saqlash  va  bolshevizm   xavfiga  qarshi  turish  u ch u n   zarur  edi.
M illatlar  Ittifoqi  (M illatlar  Ligasi  ham   deyisha- 
di)  —  bu,  dunyo  davlatlarining  xalqaro  tashkiloti 
edi.  Tashkilotning  asosiy vazifasi  —  tinchlikni  va 
x alq aro   xavfsizlikni  t a ’m in la sh d an   ib o ra t  b o ‘lishi  k erak   edi.  B un day  
tashkilotni  tuzish  tashabbusi  bilan  AQSH  Prezidenti  V.  Vilson  chiqdi  va  bu 
uning  14  m oddali  tinchlik  dasturida  o ‘z  ifodasini  topgan  edi.  A ntantaning  
yetakchi  davlatlari  (Buyuk  Britaniya  va  Fransiya)  bu  tashabbusni  q o ‘llab- 
q uw atlad i.  1919-yilning  14-fevral  kuni  dunyoning  44  davlati  tashkilotning 
N izom i  (4  ustavi)ni  tasdiqladilar.  T ashkilotning  oliy  organi  A ssam bleya 
edi.  U ning  ishida  barcha  a ’zo  davlatlar  ishtirok  etardi.
A ssam bleyalar  oralig‘ida  Ittifoqning  ishiga  Ittifoq  Kengashi  rahbarlik 
qilardi.  Unga  katta  vakolatlar  berishgan  edi.  Besh  davlat  (A Q SH ,  Buyuk 
Britaniya,  Fransiya,  Italiya  va  Yaponiya)  K engashning  doim iy  a ’zolari  edi.
N izom  agressor davlatga nisbatan birgalikda  harbiy va iqtisodiy sanksiyalar 
(choralar)  q o ‘llashni  ham   ko‘zda  tutardi.  Biroq  N izom da  qanday  davlat 
agressor  davlat  deyiladi,  degan  savolga  aniq  javob  yo‘q.  Bu  esa  h a r  bir 
davlatga  xalqaro  nizom lar  xarakterini  o ‘zicha  talqin  etish  im konini  beradi.
M illatlar  Ittifoqi  o ‘zi  faoliyat  k o ‘rsatgan  1946-yilgacha  am alda  b iro r 
m arta ham  jazo choralarini  qo ‘llay olm adi.  Bunga  Ittifoqning am alda  Buyuk 
B ritaniya  va  Fransiya  siyosatining  quroliga  aylanib  qolganligi  sabab  b o ‘ldi. 
(AQ SH  kongressi  Versal  shartnom asini  tasdiqlam aganligi  u chu n  Ittifoq 
a ’zoligidan  chiqq an  edi.)
N iz o m d a   un in g   a ’zolari  zim m asig a  « b a rc h a   a ’z o la rn in g   h u d u d iy  
yaxlitligini  hu rm at  qilish  va  asrash»  vazifasi  ham   yuklatilgan  edi.  Biroq 
am aldagi  Ittifoqning  hech  bir  a ’zosi  bu  vazifani  bajarishga  astoydil  intilgan 
em as.
M illatlar  Ittifoqining  N izom ida  «M andat  tizimi»  deb  atalgan  xalqaro 
huquqning yangi  bir norm asi belgilab  q o ‘yildi.  Unga k o ‘ra,  M illatlar  Ittifoqi 
m ustam lak a  b o ‘lib  kelgan  yoki  b o ‘lib  q o layotgan   h u d u d n i  b o sh q arish  
huquqini  u yoki  bu  davlatga topshirishi  m um kin edi.  Bunday  huquqni  olgan 
davlat  o ‘sha  m ustam lakani  m ustaqillikka  tayyorlashi  lozim  edi.  Aslida  bu 
ayyorona tizim   m ustam lakalarni  b o ‘lib olish siyosatini  niqoblovchi  m ash ’um  
vosita  vazifasini  o ‘tadi.
F ran siy ad a ,  G e rm a n iy a d a n   ta sh q a ri,  u ru sh d a 
m ag ‘lub  b o ‘lgan  b o sh q a  d a v la tla r  b ilan   h am  
alohida-aloh ida  sh artn o m alar  im zolandi.
C h u n o n ch i,  Avstriya  bilan  bunday  sh artn o m a  1919-yilning  10-sentabr 
kuni  Parij  yaqinidagi  S en-Jerm en   saroyida  im zolandi.  S h artn om a  sobiq 
Avstriya-Vengriya  im periyasi  tugatilganligini  e ’lon  qildi.