Versal tinchlik
shartnom asining
imzoianishi
9
lar Prussiya bosib olgan hududlar, Sharqiy Pom ore Polshaga berildi. Buning
natijasida Polsha Boltiq dengiziga chiqish imkoniga ega bldi. Eypen, Malmedi
va M orelle okruglarida plebitsey o ltkazildi, natijada bu okruglar Belgiyaga
o ‘tdi. Klaypeda esa Litvaga o ‘tkazildi. Shlezvigning shimoliy qismi Daniyaga,
Sileziyaning bir qismi Chexoslovakiyaga berildi.
G dansk shahri esa M illatlar Ittifoqi boshqaruvidagi «erkin shahar» deb
tan olindi. Shu tariqa G erm aniya 1914-yilning 1-avgustiga qadar b o ‘lgan
o ‘z h u d u d in in g 1/8 q ism ini y o ‘q o td i. G e rm an iy a A vstriyaga b o ‘lgan
d a ’volaridan voz kechishga m ajbur etildi.
Avstriyaning m ustaqilligi A n tan ta davlatlari to m o n id an kafolatlanadi-
gan b o id i. B undan tashqari, G erm aniy a dunyodagi barcha m ustam lakala-
ridan m ahrum etildi va ular g ‘oliblar o ‘rtasida taqsim landi. C hu no nch i,
G e rm a n iy a n in g A frikadagi m u stam la k alari T ogo va K a m e ru n B uyuk
Britaniya va Fransiyaga o ‘tdi. Shuningdek, Buyuk Britaniyaga Tanganika
(G erm aniya Sharqiy Afrikasi); Belgiyaga R uanda va U rundi; Janubiy Afrika
Ittifoqiga — Janubi-g‘arbiy Afrika (N am ibiya); Yaponiyaga T inch okeanidagi
M arshall, M arian va Karolina orollari, X itoyning Szyaochjou viloyati, Shan-
d un yarim oroli berildi. G erm aniyaga A ntanta davlatlari foydasiga katta
m iqdorda reparatsiya to io v i m ajburiyati yuklandi.
Kom issiya reparatsiya m iqdorini 1921-yilning 1-m ayigacha belgilaydi-
gan, G erm aniya esa ungacha A ntantaga 20 mlrd m arkani o ltin, m ahsulotlar,
kem alar va q im m atbaho qog‘ozlar bilan to ia s h i zarur edi. Reparatsiya
m uam m osi 1921-yilning aprel — m ay oylarida L ondon konferensiyasida
hal etildi. Unga ko‘ra, reparatsiya 132 mlrd oltin marka m iqdorida belgilanadi.
U ning 52 foizi Fransiyaga; 22 foizi Buyuk Britaniyaga; 10 foizi Italiyaga; 8
foizi Belgiyaga; G retsiya, R um iniya va Yugoslaviyaga birgalikda 6,5 foizi;
0,75 foizi Y aponiyaga to ia n is h i kerak edi.
Bu o c h iq c h a talo n ch ilik A n ta n ta d avlatlarining V ersal sh artn o m asi-
da yozib q o ‘ygan quyidagi fikrlari b ilan o q la n a r edi: « G e rm an iy a va
u n in g ittifo q c h ila ri tajo v u zi tu fay li r o ‘y berg an u ru s h d a ittifo q c h ila r
(A n ta n ta n i n az ard a tu tish a y o tir) va ularga q o ‘shilgan d av latlar fu q aro -
lariga yetkazilgan talafo t va z a ra r u c h u n b u tu n m a s’u liy atn i G e rm an iy a
o ‘z zim m asiga oladi».
G erm aniya uchun bunday katta m iqdorda reparatsiya to ia s h nihoyatda
og‘ir edi. Biroq uning rozi b o iis h d a n boshqa iloji yo‘q edi. H ayot G erm a-
niya oldiga ikki im koniyatni ko ‘ndalang qilib q o ‘ydi: yo q o ‘yilgan shartga
rozi b o i i b , tin c h lik k a erish ish , yoki y an a u ru sh g a k irish ib b u tu n lay
xonavayron b o iish .
Versal shartnom asi G erm aniyada um um iy harbiy m ajburiyatni taqiqla-
di. Ayni paytda G erm aniya suv osti flotiga, katta harbiy kem alarga, harbiy
va dengiz aviatsiyasi va tan k q o ‘shinlariga ega b o iis h hu qu qidan m ahrum
etildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |