Nega yangi jahon
urushining oldini olish
mumkin b o ‘lmadi?
Bu davrda fashistik Italiya ham q o i qovushtirib o ‘tirm adi. 1935-yilning
ok tab r oyida uning q o ‘shinlari Efiopiyaga bostirib kirdi. 1936-yil bahoriga
kelib bu davlat Italiya m ustam lakasiga aylandi. Bu urush Yevropa fashist
davlatlarining o chiqdan-ochiq qurolli agressiyaga o ‘tishi edi.
1936-yil iyun oyida G erm aniya va Italiya fashistlari Ispaniya fashizmiga
qurolli yordam k o ‘rsatdilar. Buyuk B ritaniya va Fransiya esa Ispaniya
ishlariga aralashm aslik siyosatini e ’lon qildi. Bu bilan ular am alda Ispaniya
R espublikasining ag‘darilishiga k o ‘m aklashdilar. 1939-yilda Ispaniyada
general F rankoning fashistik tartibi
0
'rnatildi.
Ayni paytda yangi jah o n urushi tashabbuskori b o ‘lgan davlatlar ittifoqi
q a r o r to p d i. X u su san , 1936-yil n o y a b rid a G e rm a n iy a va Y a p o n iy a
«A ntikom intern pakti» deb atalgan paktni im zoladilar. 1937-yilda bu paktga
Italiya ham q o ‘shildi. Shu tariqa Berlin — Rim — Tokio uchburchagi —
dunyoni kuch ishlatish y o ii bilan qayta b o iish g a intilayotgan 3 davlat
agressiv ittifoqi vujudga keldi. B undan ruhlangan Yaponiya X itoyda yanada
yirik bosqinchilik harakatlarini boshladi. G erm aniya esa Avstriyani bosib
oldi.
30-yillarda xalqaro m unosabatlarga xos yana bir
xususiyat shu ediki, jah o n jam oatchiligining katta
qism i u ru sh n i x o h lam as, urush ga faq at b a ’zi
davlatlargina intilm oqda edi.
X o ‘sh, sh u n d ay b o is a , nega ikkinchi ja h o n u ru shining o ld in i olib
b o im a d i?
B i r i n c h i d a n .
G ‘arb davlatlari jah o n iqtisodiy inqirozining oqibatlarini
b arta raf etish bilan band b o iib qoldilar. N atijada, bu om il G ‘arbning urush
xavfiga jam o a b o iib kurashish qobiliyatini pasaytirib yubordi.
Ikkinchidan,
jam oaviy xavfsizlik tizimi kuch ishlatishni inkor etm as edi.
B inobarin, tinchlikni saqlab qolish jasoratni, har qanday qurbonlarga tayyor
turishni, irodani talab etardi. Biroq yaqindagina tugagan birinchi jaho n uru-
shining qonli oqibatlari kishilami dahshatga solib qo ‘ygan edi. Shuning uchun
ham jam oatchilik fikri bunday yangi qurbonlar berishga tayyor em as edi.
Bu holat, o ‘z navbatida, yangi urushning oldini olishga qodir davlatlar
(Buyuk Britaniya, Fransiya) siyosatida passivlik, ehtiyotkorlik va noizchillikni
yuzaga keitirdi. A Q SH da esa aralashm aslik kayfiyati kuchli edi. Shuning
uchun ham um sh xavfi kundan-kunga kuchayib borayotgan bir sharoitda
AQSH hukm ron doiralari o ‘z qobiqlariga o ‘ralib olishni lozim topdilar. Bu
esa yangi u m sh olovini yoqishga intilayotganlarga ju d a q o i keldi.
Uchinchidan,
G ‘arb G itlerning hokim iyat tepasiga kelganligi qanday
oqibatlarga olib kelishi m um kinligiga o ‘z vaqtida to ‘g‘ri baho bera olm adi.
Buyuk Britaniya va Fransiya «tinchlantirish» siyosatini yuritdi.
Do'stlaringiz bilan baham: