E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

AQSH  —  0 ‘zbekiston
 
m unosabatlari
A Q SH   2001-yil  11-sentabr voqealaridan so ‘ng Afg‘onistondagi  tolibonlar 
hukum atini  ag‘darib  tashladi.  Iroqda  Saddam   Husayn  diktaturasiga  barham  
berdi.  Bu  bilan  Yaqin  Sharq  neftining  katta  qism ini  q o ‘lga  kiritdi.
1 9 92-yiIda  A Q S H   va  0 ‘z b e k isto n   o ‘rta s id a  
diplom atik  m unosabatlar  o ‘rnatildi.  0 ‘zbekiston 
jah o n n in g   yetakchi  davlati  b o ig a n   A Q SH   bilan 
uzoq  m uddatli  va  keng  k o ia m d a   m unosabatlarni  rivojlantirishni  o ‘z  tashqi 
siyosatining  ustuvor strategik yo‘nalishi  deb  hisoblaydi.
1 9 95-y ilda  A Q S H   m u d o faa  vaziri  U .  P erri  0 ‘zb e k isto n g a  keldi. 
0 ‘z b e k is to n   m u d o fa a   v az iri  A Q S H d a   b o i i b   q a y td i.  Bu  ta s h r if la r  
0 ‘zbekistonning  NATO bilan  aloqalarini  kengaytirishda  m uhim  aham iyatga 
ega  b o i d i .  . 0 ‘zbekiston  qurolli  k u c h larin in g   m axsus  vzvodi  A Q S H ga 
j o ‘natildi.  U  yerda N A TO ning «Tinchlik y o ‘lidagi  ham korlik» dasturi  doira- 
sida  o ik azilg an   harbiy m ashqlarda  qatnashdi.
1996-yilning  23—28-iyun  kunlari  0 ‘zbekiston  prezidenti  I.  K arim ov 
rasmiy  tash rif  bilan  A Q S H da  b o id i.  I.  K arim ov  va  B.  K linton  siyosiy, 
iqtisodiy  va  xavfsizlik  sohalarida  ham korlik  m asalalariga  alohida  e i i b o r  
b e rd ila r.  A Q S H   p re z id e n ti  M ark aziy   O siyo  m in ta q a s id a   tin c h lik   va 
barqarorlikni  ta ’m inlash  borasida  0 ‘zbekiston  yetakchi  o i i n d a   turganligini 
e ’tiro f etdi.
2001-yilning  11-sentabrida  xalqaro  terrorizm   A Q SH da  m udhish jinoyat 
sodir etdi.  T errorchilar o ‘zlari  egallab olgan  sam olyotda  N yu-Y ork shahrida 
joylashgan  «X alqaro  savdo  m arkazi»  binosini  vayron  qildilar.  N atijada 
m inglab  kishilar  halok  b o id i.  M illiardlab  dollarlik  m oddiy  zarar  yetkazildi.
Ikkinchi  sam olyotda  AQSH  m udofaa  vazirligi  binosiga  hujum   qilindi. 
A Q SH   p re zid en ti  qarorgohi  —  O q  uyga  hujum   qilishga  y o ‘naltirilgan 
sam olyot  m o ijalg a yetib bora olmadi.  Bu m udhish jinoyatni xalqaro terrorchi 
«Al-Qoida» tashkiloti  uyushtirgan  edi.  Bu tashkilot qarorgohi Afg‘onisto nd a 
jo ylashg an  edi.  A Q SH   rahbariyati  bu  jin o y a tn i  x alq aro  te rro riz m n in g  
A Q SH ga  nisbatan  agressiyasi  deb  baholadi.
A Q SH   hukum ati  Afg‘onistonning  tolibon  hukum atidan  «Al-Qoida»  va 
boshqa  terrorchi  tashkilotlar  faoliyatini  taqiqlab  q o ‘yishni  ham d a  tashkilot 
rahnam osi  U som a  ben  Ladenni  A Q SH ga  topshirishni  talab  qildi.  Biroq 
tolibon  hukum ati bu talabni bajarm adi.  S hundan so‘ng A Q SH   terrorchilarga 
qarshi  harbiy  harakat  boshlashga  qaror  qildi.  X alqaro  ham jam iyat,  uning 
teng  huquqli  bir  a ’zosi  sifatida  0 ‘zbekiston  Respublikasi  ham   A Q SH ning 
bu  qarorini  q o ila b -q u w a tla d i.  Shu tariqa xalqaro terrorizm ga qarshi xalqaro 
koalitsiya  Afg‘oniston  hududida joylashib  olgan  xalqaro  terrorchilarni  to r- 
m o r  etdi.  0 ‘zbekiston  ham   m unosib  hissa  q o ‘shdi.  Bu  h aq d a  A Q SH  
S enatining  rahbarlaridan  biri  J.  Liberm an  bunday degan edi:  «Biz  0 ‘zbekis- 
tonning yordamisiz terrorchilar ustidan g ‘alaba qozona olm agan b o i a r  edik».
0 ‘zbekistonning xalqaro terrorizm ga qarshi  kurash ishiga q o ‘shgan hissasi 
unin g   xalqaro  o b ro ‘sini  oshirib  yubordi.  A Q SH   p rezid enti  J.  B ushning
176

---

1.  Karimovni AQSHga taklif etganligi buning e ’tirofi b o ‘ldi.  I.  K arim ov 2002- 
yilning  11-m art  kuni  rasmiy  vizit  bilan  A Q S H ga  keldi.
Ikki  prezident uchrashuvi chog‘ida J.  Bush  I.  Karimovga A m erika xalqini 
eng  og‘ir  kunlarda  q a t’iyatlik  bilan  q o ‘llab-quw atlaganligi  u c h u n   yana  bir 
bor  ch u q u r  m innatdorchilik  bildirdi.  Ayni  paytda  0 ‘zbekiston  ko‘rsatgan 
yordam ni  A Q SH   hukum ati  va  xalqi  unutm asligini t a ’kidladi.
Safar davom ida AQSH  —  0 ‘zbekiston  aloqalariga doir bir necha  hujjatlar 
im zolandi.  U larning  ichida  Strategik  ham ko rlik  t o ‘g‘risidagi  sh artn o m a 
alohida  aham iyatga  egadir.  Shu  tariqa,  A Q SH   —  0 ‘zbekiston  o ‘rtasida 
sheriklik  m unosabati  vujudga  keldi.  A Q SH   jam oasi  tashkilotlari  xalqaro 
terrorizm ga  qarshi  kurashga  q o ‘shgan  hissasi  uchun  I.  K arim ovni  «Xalqaro 
miqyosdagi  buyuk  davlat  arbobi»  m ukofoti  bilan  taqdirladilar.  Safar  14- 
m art  kuni  nihoyasiga  yetdi.  H a r  ikki  davlat  o ‘rtasida  iqtisodiy  alo qalar  va 
h a m k o rlik   kengayib  bordi.  0 ‘z b e k isto n d a   300  d an   o rtiq   A m erik a  — 
0 ‘zbekiston  q o ‘shm a  korxonalari  ishlam oqda.  U lar  orasida  Z arafsho n  vo- 
diysidagi  (N avoiy  viloyati)  M uruntovda  A Q S H ning  N y u m o n t-M ay n in g  
korporatsiyasi alohida o ‘rin tutadi.
B undan  tashqari  m am lakatim iz  hududida  A Q S H ning  28  ta  kom paniya, 
firm a  va  b an k lari  faoliyat  ko ‘rsa tm o q d a.  Ikki  davlat  o ‘rtasidag i  to v ar 
ayirboshlash  hajm i  2001-yilda  300  m ln  A Q SH   dollaridan  oshdi.  Bu  — 
AQSH  0 ‘zbekistonning  jahon  davlatlari  bilan  savdosida  5 -o ‘rinda  turadi, 
deganidir.
S hunday  qilib,  XX  asrning  ikkinchi  y arm i  va  XXI  asrning  boshlarida 
A Q SH   qu rollanish  poygasida  g‘alaba  qildi.  Iqtisodiy  taraqqiyotda  ulkan 
yutuqlarga  erishdi.  Tashqi  siyosatda  m urakkab  y o in i  bosib  o i i b ,  «kom - 
m unistik  tuzum »ni  barbod  qildi.  SSSR ni  parchalab  yubordi  va  dunyodagi 
eng  qudratli  davlatga  aylandi.  Yer sharining turli  m intaqalarida  o ‘z  ta ’sirini 
kuchaytirish  uchun  harakat  qilm oqda.
SAVOL  VA  TO PSH IRIQ LAR
1.  Ikkinchi  jahon  urushining  AQSH  uchun  oqibatlari  haqida  nimalarni  bilib
■ 
oldingiz?
2.  AQSH  ichki  siyosatida  liberalizm  va  konservatizm  nimani  anglatadi?
3.  0 ‘ylab  k ring-a:  nega  AQSHda  saylovchilar  har  ikki  siyosiy  partiya 
(Respublikachilar  partiyasi  va  Demokratlar  partiyasi)  ga  ham  deyarli  bir 
xilda  ishonch  bilan  qarashadi?
4.  Urushdan  keyingi  yillarda  «AQSH  ichki  siyosatining  asosiy  muammolari» 
jadvalini  tuzing.
5.  Urushdan  keyingi  yillarda  AQSH  tashqi  siyosatining  asosiy  vazifalari 
nimalardan  iborat  bo‘ldi?
6.  AQSH  va  SSSR  munosabatlari  xalqaro  ahvolga  qay  darajada  ta ’sir 
krsatgan?
7.  Amerika —  0 ‘zbekiston  munosabatlari  haqida  szlab  bering.
12