2-bob. AMERIKA VA YEVROPA DAVLATLARI
1 8 -§ . Amerika Q o‘shma Shtatlari
U ru sh A Q S H n i iq tiso d iy va h arb iy jih a td a n
dunyoning eng qudratli davlatiga aylantirdi.
Bunga,
birinchidan,
urushning AQSH hudu-
diga daxl qilm aganligi u ch u n erishildi. U rush
h arakatlarida to ‘rt yilda 300 m ing kishi halok b o ‘Idi. N atijad a A Q SH
urushdan eng kam zarar bilan chiqdi. U ning to ‘g‘ridan to ‘g‘ri zarari 1,2
mlrd dollarni tashkil etdi. Bu ikkinchi jahon urushida k o ‘ri!gan barcha
zararning atigi 0,4 foizini tashkil etdi.
Ikkinchidan,
fashistik davlatlar blokiga qarshi urushayotgan davlatlarga
ko ‘plab m iqdorda qurol-yarog‘ va boshqa sanoat ham da qishloq xo‘jalik
m ahsu lo tlari sotish hisobiga erishildi. C h u n o n ch i, 1941 — 1945-yillarda
AQSH o ‘z ittifoqchilariga 46 m lrd (shu jum lad an, Buyuk Britaniyaga 30
m lrd, SSSRga esa 9 mlrd) dollarlik harbiy m ahsulotlar yetkazib berdi.
Uchinchidan,
chet davlatlar A Q S H dan 41 m lrd dollar m iqdorida qarz
b o ‘lib qoldi.
D unyo oltin zaxirasining 65 foizi AQSH xazinalarida to ‘plandi. D ollar
xalqaro savdo va iqtisodiy aloqalarda hukm ron valutaga aylandi. Harbiy
buyurtm alar AQSH sanoatining gurkirab rivojlanishini ta ’m inladi. S anoat-
ning yillik o ‘rtacha o ‘sish su r’ati 15 foizni tashkil etdi.
1947-yilda dunyo sanoat ishlab chiqarishining 54 foizi AQSH hissasiga
to ‘g ‘ri keldi. X alqaro savdoda yetakchi o ‘rinni egalladi. Flotining quvvati
ham 5 baravar ortdi. A Q SH dunyoning birinchi dengiz davlatiga aylandi.
A Q SH ichki siyosatini b elgilashda liberalizm va
k o nservatizm m afk u ralarin in g roli katta a h a -
m iyatga ega. D e m o k ratlar partiyasi ichki siyo-
satd a liberalizm m afkurasiga, R esp u b lik ach ilar
p artiy a si esa k o n serv atiz m m afk u rasig a am al
qiladilar.
Liberalizm m afkurasining m ohiyatini mavjud jam iyatni isloh etish tashkil
etadi. Bu islohotlar quyidagi m azm unga ega b o ‘lishi k o ‘zda tutilgan:
— m am lakat m iqyosida yagona um um davlat ijtim oiy ta ’m inot tizim ini
yaratish; m onopoliyalar iqtisodiy faoliyati va narx-navoning shakllanishi
ustidan jam oatchilik nazoratini o ‘rnatish; bevosita dem okratiyani yanada
kengaytirish; davlat boshqaruvi va siyosiy partiyalar boshqaruvi tizim ida
turli millat, irq va jins vakillarining ishtiroki ular soniga nisbatan propor-
sional b o ‘lishiga erishish;
— soliq siyosati yordam ida milliy darom adni qayta taqsim lash. Bunda
m illiy d a ro m a d d a n tek in tib b iy x izm at, ah o lin in g kam t a ’m in lan g an
qatlam iga m oddiy yordam ko‘rsatishga, kam ta ’m inlangan oilalarga, bolalarga
Do'stlaringiz bilan baham: |