E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

G ‘arb  davlatlari
 
aholisi  ijtimoiy
 
tarkibidagi
 
o ‘zgarishlar
165

---

Yoilanm a  m eh n at  bilan  shug‘ulianuvchilar  soni  ishga  yaroqli  aholining 
90 foizini  tashkil  etadi.  U larning uchdan  ikki  qismi  xizm at ko‘rsatish sohasida 
m ehnat  qiladi.  Y ollanm a  ishchi  kuchi  yuqori  m alakaga  ega.  Bu  hol  ularga 
yuqori  ish  haqi  olish  im konini  berdi.  B inobarin,  ularning  m oddiy  ta ’m inoti 
keskin  yaxshilandi.  Bugungi  kunda  G ‘arb  davlatlari  aholisining  uchdan  ikki 
qism ini  o ‘rta  tabaqa  vakillari  tashkil  etadi.  A holining  o ‘ndan  bir  qism igina 
boy-badavlat  qatlam ga  m ansubdir.  Aholining  20  foizigacha  b o ‘lgan  qismi 
kam bag‘al  hisoblanadi.  U lar  davlatning  ham da  xayriya  jam g ‘arm alarining 
yordam ini oladilar.
Keyingi  50-yil  ichida  G ‘arbda  kom m unizm   m af- 
kurasi  t o ‘la  m a g ‘lu b iy atg a  u c h ra d i.  F ash izm  
g ‘oyalari  t o ‘la  b arh am   top m ag an   b o ‘lsa-da,  u 
endilikda  ijtimoiy  tayanchga  ega  emas.  Bugungi 
kunda  G ‘arb jam iyatid a  konservatizm ,  liberalizm, 
sotsializm va  m illatchilik kabi g ‘oyaviy yo‘nalishlar mavjud.  Siyosiy partiyalar 
ularning  birini  o ‘z  m afkuralariga  asos  qilib  olganlar.  U rushdan  keyingi  yil- 
larda  G ‘arbiy  Y evropaning  q ato r  davlatlarida  konservativ  partiyalarning 
tiklanishi  dinning  kuchli  ta ’siri  natijasi  b o ‘ldi.
U rush,  un in g   d ah sh a tli  o q ib atlari  aholi  o ‘rtasid a  d in n in g   t a ’sirini 
kuchaytirdi.  M asalan,  Italiyada  X ristian-dem okratik  partiyasining,  G F R  
da  X ristian-dem okratik  ittifoqi va  X ristian-sotsialistik  ittifoq  partiyalarining 
vujudga  kelishi  an a  shu  om il  bilan  izohlanadi.
Ayni  paytda  Fransiya,  Belgiya,  Avstriya  va  G ollandiyada  ham   diniy 
partiyalar jam iyat  siyosiy  hayotida  sezilarli  kuchga  aylangan  edi.  AQSH  va 
Buyuk  Britaniyada  kuchli  ikki  partiyaviy tizim   saqlanib qolaverdi.  Sotsialistik 
va  sotsial-dem okratik  partiyalarning  ham   t a ’siri  o ‘sib  bordi.  XX  asr  90- 
yillari  oxiriga  kelib  Yevropa  Ham jam iyatiga  a ’zo  15  davlatning  13  tasida 
hukum atni  shu  partiyalar  vakillari  boshqarishdi.
U rushdan  keyingi yillarda G ‘arbning deyarli barch a yetakchi davlatlarida 
(A Q SH dan tashqari) yangi konstitutsiyalar qabul qilindi.  Ular zam on  talabiga 
mos  dem okratik  ruhdagi  konstitutsiyalar  edi.  C h u n o n ch i,  Fransiya,  G F R , 
Italiya va boshqa davlatlar konstitutsiyalarida urushning xalqaro  m ojarolarini 
hal etish vositasi ekanligini qoralovchi  m oddalar o ‘z ifodasini topdi. Yaponiya 
Konstitutsiyasiga esa Y aponiya urushga milliy siyosat vositasi sifatida qarash- 
dan  voz  kechadi,  degan  m odda  kiritildi.
Bugungi  kunda  ijtimoiy  taraqqiyotning  quyidagi 
ikki  asosiy  m odeli  mavjud:
1.  Liberal-dem okratik taraqqiyot  m odeli.
2.  T otalitar  taraqqiyot  m odeli.  Bu  ikki  m odel 
o ‘rtasidagi  qaram a-qarshilik  hozirgi  kunda  ham   davom   etm oqda.  Agar  XX 
asrning 20—40-yillarida totalitar taraqqiyot  m odelining mavqei kuchli b o lg a n  
b o lsa ,  1950—2001 -yillar oralig‘ida liberal-dem okratik taraqqiyot m odeli keng 
quloch  yozdi.