Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

Тоғ жинсларидан пардозбоп


буюмлар тайёрлаш

Тош буюмлар ва қисмларни тайёрлашда қуйидаги технологик босқичга риоя қилинади:

а) яхлит жинсдан йирик блокни кесиш;
б) блокнинг сиртини ишлаш;
д) блокни алоҳида буюм ёки тош тахталарга бўлиш;
э) буюм ёки тош тахталарга керакли шакл бериш ва улар сиртини пардозлаш.
Тош кесувчи мутахассисларнинг тажрибаси шуни кўрсатдики, тоғ жинсларини танлаш ва қайта ишлаш аниқ қонуниятларга бўйсунади. Бу қонуниятлар қандай қисмлар тайёрланишига қараб яратилади. Масалан, бино ва иншоотларнинг пастки қисм­ларини пардозлашда ишлатиладиган тошлар мустаҳкам жинс­лардан —гранит, диорит, габбро ва лабрадоритдан тайёрланиши керак. Юқори қисмлар эса унча мустаҳкам бўлмаган жинс­лардан —оҳактош, мармар, доломит ва ҳоказолардан тайёр­ланиши мумкин.
Ҳозирги кунда бино ва иншоотларни пардозлашда қимматбаҳо тошлар — лабрадорит, габбро ва шу кабилар жуда кам ишлатилмоқда. Табиий тошларнинг ранги ва текстураси бино ва иншоотларнинг архитектурасига катта таъсир кўрсатади. Масалан, габбро, гранит, диорит ва бошқа тўқ рангдаги пардозбоп тошлар ишлатилган биноларнинг фасади оч рангдаги пардозбоп тошлар — оҳактош, мармар ва травертинларга қараганда кўримли ва савлатлидир. Шунингдек, оч-кулранг доломит билан қора диабазнинг фасадни пардозлаш учун бирга ишлатилиши ғамгин ҳолатни ифодаловчи кўриниш беради. Aгар пардозбоп тошларнинг юзаси ойнадек ялтироқ ва силлиқланган кўринишга эга бўлса, бино фасадининг яхлит ва кўримли бўлиши учун тошлар орасидаги чоклар эни 4 мм дан кам қилинади.
Пардозбоп тошлар текстураси. Пардозбоп тошларнинг кўримлилиги ва хоссаларини баҳолашда унинг текстураси (ташқи кўриниши) муҳим аҳамият касб этади (3.8-расм).
Бунда жинсда минералларнинг жойлашиши (қатламлилиги ва ҳ.к.), ғоваклилиги, ёриқлар мавжудлиги тошлар текстурасига катта таъсир кўрсатади. Масалан, чўкинди ва метаморф тоғ жинслари (оҳактош, мармар ва ҳ.к.) қатламли ола-була кўринишга эга. Бундай жинслар узоққа чидамли бўлмайди, турли чанг ва сувлар таъсирида бузилиши мумкин. Катта ўлчамли кавакка эга бўлган траверин тошлари ёмғир таъсирида тўқроқ кўринишга ўтиши мумкин.
Табиий тошларнинг текстураси уларни тайёрлаш технологиясига боғлиқ. Меъморий композицияларни яратишда пардозбоп тошлар текстураси жуда муҳим аҳамиятга эга. Масалан, қатламли текстуралар биноларнинг кўримлилигини оширади.