Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

хнл “ижпшмоий муҳит” нутқларн учун ҳам хосдир. Бу ҳақда антилган 
баъзн фикрларии келпфамиз.
Норма фақат адабнй пшириш, адабкй нутқ учунгнна хос эмас, у 
ҳар қаидай тнл жамоасн нутқнда мавжуд Ҳоднсадир: “Тил пормаси ҳар 
қандай тил лсамаосида' мавзкуд. Адабкй тил нормаси халқ тили 
нормасидан ў з сифатиц белгиларига кўра фарқ қилади, холос”“* . Тил 
яормасини агарда тклкинг тнзнм берувчи имкоиийтларни кундалик 
нутқий амалпстда 
коллектив 
равншда 
қўллаш 
анъапасн 
деб 
тушупиладигак бўлса, у ҳолда норма ҳар қандай тнл идиомн (мақаллнГз 
кўриниши) учуи тегишлн бўлиб чиқадк. Ушоу маънода иорма тилшшг 
барча яшаш формаларснд даҳлдордир. Адабий тнл эса тилиииг ушбу
' П е ш к о в с к к й А.М.Объективнаяннормативнаяточказрекияна 
язьпс. //ИзбранньЕе трудм. -М., 1959, сгр.56-68.
" И ц к о в и ч В.Д. Язмковая норма, -М., 1968, сгр„6.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

71
шаклларн кўрннишидан бириднр, холос. Демак, адаблй тил нормаси 
миллин тил умумнормасииииг хусусий кўринишларидап бнридир*.
Дналект ва шевалар, шушшгдек, тилшшг бошқа ижтимоиЙ 
шаклларн нормасини адабнн тил иормалари олдига қуйилупчи 
талаблар асосида ўлчаш туфайли тилнннг адабнй пормасидап бошқа 
кўринишларии инкор этиш ҳолларн учраб турадй. Дналектал 
синонимларшшг кучлилит, моделлар доирасшшиг ксиглиги, тил 
воситаларишшг етарли даражада вазифавий чсгараларга эга эмаслигн 
ва бошқалар баъзи тадқиқотчиларшшг шевалар нормасини инкор 
этишларига олиб келган. Аммо баъзи тадқиқотлар шеваларда турғуи 
нормалар нўқ деювчи фикрларни ипкор қилади**. Умумаи ҳар қапдай