Э. Бе гм а то в, А. М а м а т о в адабий норма назарияси (А дабий н орм анинг типлари) II қисм

тил муҳитида, шунингдек диалехтда ҳал! “тўғрилик” ва “нотўғрилнк” 
ҳақндаш интунтив тасаввур мавжуд. Бу айниқса шевада гаплашувчи 
сш авлод ва кекса авлодлар нутқи тўқпашганида ёрқин кўрииади. 
Маълум шева вакпли скн шева жамоаси ўз шеваснни эиг тўгри тил дсб 
биладн. Ушбу тасаввур шевада гаплашувчиларнинг ичкн ва ташқн 
таъсирланиши (реакш:ясн)да ёрқпн кўрннади. Ччки таъсирлаииш - 
сўзлаганда ўйлаш, лутқ жараспида сўзларни ахтариш, ёш болага тил 
ўргатиш, суҳбатдош нутқидагн “пуқсоплар”ии тўғрилаш, унга нутққа 
даҳлдор 
саволлар 
бсриш, 
сўзловчннииг 
нутқндага 
баъзн
* Обшее язмкознанне. -М ., 1970, стр.565.
** О 
р л о 
в Л.М. О 
соцнальних типах совремепиого территориалъного 
говора.// Язь
1К и обшество. 
-М., 
1968, стр.355-156.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

72
Кўллшкшшрга қўшимша 
изоҳ беркши, шева акцентидаи цутула 
олмаслих ва бошқаларда кўрилади. Ташқи тпаъсирлаикш - ўзга (қўшни) 
шева аакнллари сўзлаганда улар нутқида қўлланган баъзи воситаларга 
ҳайратлааиш, уни тушунмзслик ҳолларида, ёт шева вакнлига изоҳ 
талаб қилувчн саволлар бериш, қўшнн шева вакили нугқидан кулиш, 
адабий тнлии махсус таълнм орқалн эгаллаш, адабий тилга хос баъзи 
иорматив воситаларга тезда кўннкнб кета олмаслкк ёки уларнинг 
баъзиларини хатолик деб бклиш, шсвапз хос дикция ва акцентлардак 
тамоман 
қутилиб- кета олмаслик ва бошқаларда намоён бўлади. 
Диалектал нормашшг мавжудлиш диалектал луғатларда бир шевага 
доир сўзларнлнг бошқа шеза фактларнга солиштнриб ёки адабий сўзнн