Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Тўртинчи группа — оғир жисмонин меҳнат ишчилари (ҳаммоллар, ер қазувчилар ва бошқалар) 4300—5000 ккал.

Қишлоқ хўжалиги, қурилиш ва саноатда машина техникаси жорий илинган сайин ишчиларнинг энергия сарфи анча камайиб бормоқда

Ақлий меҳнат вақтида энергия алмашинуви
Ақлйй меҳнат вақтида энергия жисмоний меҳнатдагига нисбатан анча кам сарфланади.
Оғир ҳисоб чиқариш, китоб устида ишлаш ва ақлий меҳнатнинг бошқа турлари, ҳаракат билан давом этмаса, энергия сарфини тамомила тинч ҳблатдагига нисбатан салгина (2—3%) оширади. Аммо кўпинча, айниқса иш бажарувчи ҳаяжонлангапда (лектор, артист, ёзувчи, оратор ва бошқалар), ақлий меҳнатнинг баъзи турлари мускуллар фаолияти билан давом этади, шу сабабли энергия сарфи ортиши мумкин. Бошдан кечирилган руҳий кечинма модда алмашинувини бир неча кунгача 11—19% орттириши мумкин.
Текширилаётган кишига оғир жисмоний меҳнат қилаяпсан деб ишонтирилса, у гарчи иш бажармаса ҳам, модда алмашинуви кўпинча икки баравар ва ундан ҳам кўпроқ ортиши мумкин. Бу далиллар модда алмашинуви ва энергия сарфи бош мия ярим шарлари пўстлоғининг таъсирида ўзгара олишини исбот этади.
Овқатнинг специфик динамик таъсири
Овқат ейиш ва ҳужайраларнинг озуқ моддаларни ўзлаштириши модда алмашинуви интенсивлигини кучайтириб, энергия сарфини оширади. Модда ва энергия алмашинувининг шу тариқа кучайиши овқатнинг специфик динамик таъсири деб аталган.
Оқсилли овқатнинг специфик-динамик таъсири айниқса катта: у модда алмашииувини ўрта ҳисобда 30% оширади. Углевод ва ёғларнинг специфик динамик таъсири оқсилларникига қараганда камроқ. Одам углевод ва ёғларни истеъмол қилганда модда алмашинуви 4—15% -ортади (турли олимларнинг маълумотлари ҳар хил).
ОВҚАТЛАНИШ
Физиологларнинг рационал овқатланишни асослаш соҳасидаги вазифалари организм эҳтиёжларини қондира оладиган озиқ моддаларнинг миқдори ва таркибини кўрсатиб беришдан иборат. «Озиқ-овқат» ёки «масаллиқлар» тушунчасини «озиқ моддалар» тушунчаси билан
аралаштириб юбориш ярамайди. Химиявий бирикмаларнинг муайян группалари: оқсиллар, ёглар, углеводлар, минерал тузлар, витаминлар ва сувни биз озиқ моддаларга киритамиз.
Бу моддалар ҳар бир озиқ-овқатда бирор миқдорда бўлади. Озиқ-овқат кўпинча шу моддалар аралашмасидан иборат.