Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Юқори атмосфера босимида нафас олиш
Кессон ёки ғоввослик ишларида атмосфера босими ошган шароитда туришга тўғри келади. Ҳаво босими 10 атм. гача етадиган чуқур сув остида қон, тўқима суюқлиғи ва тўқималарда жуда кўп газлар эрийди.
Оҳиста декомпрессияда, масалан, ғоввос денгизнинг чуқур жойдан сскин кўтарилганда, босим пасайган сайин газлар чиқарилаётган нафас ҳавоси билан бирга ажрала бошлайди ва организмга ҳеч қандай хавф тугдирмайди. Ҳаддан ташқари тез декомпрессияда, масалан, говвос денгиз тубидан тез кўтарилганда газлар организмдан ажралиб улгурмайди. Юқори босимдан нормал босимга ўтилганда газларнинг қонда эриши камайгани учун қонда газ пуфакчалари пайдо бўлади, булар эса томирлар эмболиясига, яъни томирлар ичига газ пуфакчаларинииг тиқилиб қолишига сабаб бўла олади. Карбонат кислота ва кислород қонга химиявий йўл билан бирикувчи газлар бўлиб, азотга нисбатан камроқ хавфлидир, азот эса ёғларда ва липоидларда яхши эриб, мияда ва перв стволларида кўп тўпланади (мияда ва нерв стволларида бу моддалар айниқса кўп). Тез декомпрессияда найдо бўлувчи ва баъзан кессон касаллиги деб юритилувчи ҳолатда бўғимлар огрийди ва миянинг зарарланиш симптомлари пайдо бўлади: бош айланади, киши қусади, ҳаллослайди, ҳушдан кетади. Бу касалликка даво қилганда қондап ажралиб чиққан газ пуфакчаларини яна эритиб юбориш учун юқори босимни беморга тез таъсир эттириш зарур.
Ҳозир говвосни чуқур сувга туширишдан олдин бериладиган газ аралашмасидаги азот гелий билан алмаштирилган, чунки гелий сувда ва қонда деярли эримайди. Кислород юқори босим шароитида заҳарли бўлгани учун у гелийга шундай концептрацияда қўшиладики, чуқурликда, яъни юқори босим шароитида кислородиинг парциал босими оддий шароитдаги парциал босимга тенг келади. Бундан ташқари ғоввос денгизнинг чуқур жойидан кўтарилаетганда ёки кессондан чиқаётганда декомпрессия (юқори босимдан нормал босимга ўтиш)нинг чегара тезлиги белгиланган 100 м ва ундан чуқурга тушиш имкониии берувчи шароит шу йўл билан яратилди. Ғоввослик ишларининг илгариги техникасида бундай шароит тугдириш амри маҳол эди.