Дядя Горгудун мязар йери щаггында



Download 6,67 Mb.
bet104/289
Sana21.02.2022
Hajmi6,67 Mb.
#15826
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   289
-kı4. Qeyd edək ki, bu şəkilçi əsasən zaman zərflərindən sifət düzəldir. Yarın gün zaman dönüb, bən ölüb sən qalıcaq olırsañ (1, 79). Fellərdən yaranan düzəltmə sifətlər: -ğın, -kin, -ğun, -kün. Azğın dinlü kafirdir, başların kəsəyin (1, 97). -ıcı4. Oğuzun ol kişi tamam bilicisiydi (1, 19).
-aq2. Qamın aqan yügrək sudan
Bir oğul aqıtdıñsa, degil maña! (1, 31).
-unc, -ünc. Oğ­lana qorxunc xəbərlər verəyim (1, 92). -ın4. Qolu-budı xırancə, uzun baldırları incə. (1, 74) 4. Qara sığırı soqmanı tolu qan oldı (1, 33).
Dərəcələr sifətləri digər nitq hissələrindən ayıran ən əsəs xüsusiyyətlərdən biridir. Hadi Mirzəzadə -raq, -rək şəkilçisinin arxaikləşməsindən bəhs edərkən yazır ki, ismin çıxışlıq hal şəkilçisi müqayisə dərəcəsinin məzmununu ifadə etməyə doğru inkişaf etdikcə -raq, -rək şəkilçisinin vəzifəsi və daşıdığı məna get-gedə öz əhəmiy­yətini itirmişdir. Buna görə də həmin dərəcə sifətlə isim arasında gələn -dan, -dən şəkilçisi ilə, yəni sintaktik üsulla ifadə edilmişdir (6, 94). -ca2. ca yüzli anasına muştçı gəldi (1, 163). Ağ tözluca qatı yayıñ vergil maña (1, 43). Kölgəliqaba ağacıñ kəsilməsün (1, 51). Ap-alaca gərdə­gü­nə qarşu gələn (1, 98). ...oğlanın qırq gündə yarası onaldı, sapasağ oldu (1, 33).
Fel. Hamının sevimlisi, şeirləri ilə qəlbləri riqqətə gətirən, mər­hum şairimiz Bəxtiyar Vahabzadə şerlərinin birində «isim», «sifət», «fel» kimi nitq hissələrini qar­şı­laşdırır, onların bəzi təsəvvürləri təm­siletmə gücünü saf-çürük edir və, nəhayət, belə bir nəticə çıxarır ki, fel bütün nitq hissələrinin şahıdır. Yəni, o türkköklü olması ilə, tarixinə, keçmişinə bağlı sözlər olması ilə, başqa dillərdən demək olar ki heç bir söz qəbul etməməsi ilə özünəməxsus keyfiyyəti ilə seçilir.
İsim, sifət döyüşlərdə çox zaman
karıxar…
Fellərsə döyüşlərdən həmişə
qalib çıxar.
Çox sevirəm igid kimi döyüşən
Kəlməni mən,
Sözü mən,
Fel olmaq istəyirəm
Düzü, mən… (7, 83).
Burada şair feli döyüşkənliyin, mübarizliyin, failliyin, fəaliyyətin rəmzi kimi mənalandırır. “Ki­tabi-Dədə Qorqud” dastanı və Erzincan və yörəsi ağızlarının dilində işlənən fellər də əsl türkköklü ol­du­ğunu göstərir.. Dirsə Xanı qarşuladılar (1, 24). Ağ əllərim ardunda bağlanduğum. (1, 88) Yalıncıq görsən tonatgil (1, 26). Qanıña susanma gəl and iç (1, 38). Gördi bənizi sararmış (1, 95). Arğab-ar­ğab qara tağıñ yığılmış idi, yucaldı axır (1, 75).
Hər iki dövrü şəkildə tədqiq etdikdə çox gözəl nüanslar ortaya çıxdı. Ərzincan və yörəsi ağız­la­rında qədim türk (Azərbaycan) sözlə­rinin işlənməsi də təsadüfi deyildir. Hər iki bölgə dilimizin for­malaş­masında, onun inkişafında çox böyük rol oyna­mışdır. Biz hər iki, əsərə və bölgədə olan dialektlərə müasir Azərbaycan dili kontekstin­dən yana­şaraq müəyyən etdik ki, buradakı xüsusiyyətlər bugünkünə nisbətən fərq­­li tələffüz olunmuş və zamanın süzgəcindən keçərək indiki halına gəlib çıxmışdır.

Download 6,67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   289




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish