Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq

TAKRORIY SO`ZLAR - non-pon, choy-poy, katta-katta, tez-tez, sovuqdan-sovuq, dam-badam, so‘zma-so‘z, uncha-muncha kabi so‘zlar takror so‘zlar sanaladi.

So‘z takrorida qismlar turli shaklda bo‘ladi, shunga ko‘ra ular quyidagi turga bo‘linadi:

1. Har ikki qism bir xil shaklda: tog‘-tog‘, tez-tez, ko‘p-ko‘p kabi.

2. Birinchi qism chiqish kelishigida, ikkinchi qism bosh va jo‘nalish kelishigida: ko‘pdan ko‘p, naridan beri, yildan yil(ga) kabi.

3. Birinchi qism bilan ikkinchi qism o‘rtasida ba,- ma qo‘shim­chalari qo‘yiladi: yuzma-yuz, qadam-baqadam, dam-badam, eshikma-eshik kabi.

4. Ikkinchi qismning birinchi tovushi fonetik o‘zgarishga uchraydi: osh-posh, ora-chora, odam-podam kabi.

Juft va takroriy so‘zlardan o‘rinli foydalanish nutqning ifoda­liligini, ta’sirchanligini oshiradi. Yuqoridagi takrorlangan yoki juftlashgan so‘zlarda ko‘pincha yangi ma’no hosil bo‘ladi: nari-beri (tez), uncha-muncha (sal, oz) kabi. Ba’zilari esa so‘z ma’nosini kuchaytirish, ta’kidlash, umumlashtirish uchun ishlatiladi: tez-tez (tezlikni kuchaytirish), sira-sira (ma’noni ta’kidlash), tun-kun (umumlashtirish) kabi.

Juft va takroriy so‘zlar qismlari o‘rtasiga yozuvda chiziqcha qo‘yiladi.

Тakroriy so‘zlar qismlari o‘rtasida -ma, ba-qo‘shimchalari qo‘yilganda -ma birinchi qism oxiriga, ba- esa ikkinchi qism boshiga qo‘shiladi. Masalan, orqama-ketin, dam-badam, zo‘r-bazo‘r, zinhor-bazinhor kabi.

So‘zlarni takrorlash va juftlash yo‘li bilan ravish yasalganda, ular quyidagi so‘z turkumlaridan bo‘ladi:

1. Ot-ot (qator-sator, tun-kun, yildan yilga).

2. Sifat-sifat (uzundan uzun, ochiqdan ochiq).

3. Fe’l-fe’l (uzil-kesil, turib-turib, qo‘sha-qo‘sha, qo‘yarda-qo‘ymay, bilinar-bilmas).

4. Olmosh-ravish (oldinma-keyin, nari-beri).

5. Olmosh-olmosh (o‘z-o‘zidan, o‘z-o‘zicha, o‘zidan o‘zi).

6. Son-son (birma-bir).

7. Тaqlid so‘z-taqlid so‘z (taqa-taq, shart-shurt) va boshqalar.