Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq

DUNYO TILLARI TIZIMIDA o‘ZBEK TILINING TUTGAN o‘RNI
Hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq aholi yashaydi. Bir-biriga yaqin, umumiy jihatlari ko‘p bo‘lgan tillar qarindosh, bir-biridan uzoq, umumiy jihatlari bo‘lmagan tillar esa qarindosh bo‘lmagan tillar hisoblanadi. Masalan, o‘zbek, qirg‘iz, qozoq, tatar, uyg‘ur, boshqird, ozarbayjon, qorachoy-bolqar kabi tillar qarindosh tillar sanaladi. Qarindosh kishilar bir ajdoddan tarqalgani kabi, qarindosh tillar ham bir bobo tildan kelib chiqqandir. Shuning uchun ham dunyo tillari qarindoshligiga ko‘ra til oilalariga bo‘linadi. Til oilalarining nomlari bobo til nomi bilan yuritiladi. Masalan, slavyan tillari oilasi, german tillari oilasi, roman tillari oilasi, eroniy tillar oilasi, somiy tillari oilasi, turkiy tillar oilasi va boshqalar.

Bu til oilalarining har qaysisi o‘z ichida yana kichik guruhlarga bo‘linadi. Xususan, turkiy tillar oilasi qipchoq tillari guruhi, o‘g‘uz tillari guruhi, qorluq tillari guruhiga bo‘linadi. O‘zbek va uyg‘ur tillari qorluq guruhiga; qozoq, qoraqalpoq, qirg‘iz, tatar, boshqird, xakas, yoqut, chuvash kabi tillar qipchoq guruhiga; ozarbayjon, turkman, usmonli turk tillari esa o‘g‘uz guruhiga kiradi. Ko‘rinib turibdiki, o‘zbek tili dunyo tillari tizimida turkiy tillarning qorluq guruhiga mansubdir.

Turkiy tillar oilasida 30 ga yaqin til bor. Bu tilda so‘zlashuvchilar, asosan, Osiyo, shuningdek, Yevropa, Amerika, Avstraliya mintaqalarida istiqomat qilishadi.

Turkiy tillar oilasiga quyidagi tillar kiradi: o‘zbek, uyg‘ur, qirg‘iz, qozoq, qoraqalpoq, turk, ozarbayjon, turkman, gagauz, qrim-tatar, qorachoy-bolqar, qo‘miq, no‘g‘ay, tatar, boshqird, oltoy, shor, xakas, tuva, yoqut, chuvash va boshqalar.

Turkiy tillar agglyutinativ tillar sanaladi. Bu tillarda har qanday grammatik ma’no alohida qo‘shimcha yordamida ifodalanadi. Qo‘shimchalar asosan o‘zakdan keyin qo‘shiladi. M: lit-sey + dosh + lar + im + ga.

Alisher Navoiy 26035 ta,

Aleksandr Pushkin 21193 ta,

Uilyam Shekspir 20000 dan ortiq,

Migel de Servantes 18000 dan ortiq,

Abdurahmon Jomiy 17600 ta,

Abdulla To‘qay 14000 dan ortiq.