Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

Ishlab chiqarish travmatizm va kasbiy kasalliklari profilaktikasi.
Mexanizatsiya, avtomatizatsiya.
Umumiy va kasb kasalliklari, zaharlanishning oldini olish uchun salomatlik va mehnat sharoitlari xavfsizligini ta’minlovchi texnika va qurilma katta ahamiyat kasb etadi.

• 
  Eritish, isitish, ventilyasiya, sanitariya me’yorlariga tegishli ishlab chiqarish holati.
  
• 
  Sanitar- maishiy qurilmalar
  
• 
  Uskunalarning germatizatsiyasi, izolyasiya tovushi, shovqin va tebranishni o‘chiruvchilar
  
• 
  Uskunalar va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish
  
• 
  Saqlovchi, blokirovkalovchi va signalizatsiya qurilmalari
  
• 
  Elektr magnit nurlanishning himoya ekranlari
  
• 
  Ichimlik suvini tozalovchi, zararsizlantiruvchi qurilmalar
  
• 
  Ishlab chiqarish, oqova suvlarni filtrash, zaharli va zararli moddalardan tozalash uchun qurilmalar
  
• 
  Ishlab chiqarish zaruriyatlarini uchun individual himoya vositalari va moslamalari.
  

Mehnatdan mayibligi natijasida jabrlanuvchiga qoplanadigan zarar miqdori
Fuqaro hayoti yoki salomatligiga etkazilgan zarar qoplovi O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi tomonidan tartibga solinadi.
Jabrlanuvchiga qoplanadigan zarar:
1. Ish haqi miqdorida yoki uning tegishli qismi-mehnatga layoqat yo‘qotilish darajasiga qarab pul miqdori to‘lovlari;
2. Qo‘shimcha xarajatlar kompensatsiyasi;
3. Bir yo‘la to‘lanadigan to‘lov puli;
4. Moddiy zarar qoplovidan iborat.


11-ma’ruza
Mavzu: Farmatsevtik korxonalarda elektr havfsizligi
Reja:

• 
  Elektr xavfsizlik. Tokning inson uchun xavfi.
  
• 
  Yo‘l qo‘yiladigan tok va kuchlanishlar.
  
• 
  Inson tanasining elektr qarshiligi.
  
• 
  Elektrxavfsizlik shartlari tahlili.
  
• 
  Sanoat korxonalarining elektr xavfi buyicha sinflarga bulish
  

Elektr tokini fizika qonunlari bilan izoxlaydigan bo‘lsak, u elektr zaryadlarining tartibli xarakati bo‘lib, elektr toki paydo bo‘lishi va doimo paydo bo‘lib turishi uchun moddada erkin elektr zaryadlari, ularni tartibli xarakatga keltiruvchi elektr maydon va zanjir berk bo‘lishi kerak.

Sanoatda elektr energiyasidan keng kulamda foydalanish sababli elektr toki tasirida ruy berish mumkin bulgan baxtsiz xodisalar va ulardan saklanish masalalari muxim masalalar katoriga kirib bormokda. Elektr toki ta’sirining eng xavfli tomoni shundaki bu xavfni oldinrok sezish imkoniyati yuk.
Elektr tokining inson organizmiga ta’siri natijasida shikastlanish hosil qiladi. Uning oqibati tokning miqdori va uning harakat davomiyligi, kuchlanish kattaligi, inson tanasining elektr qarshiligi va organizmning individual xossalari orqali o‘tish yo‘li va chastotasiga bog‘liq.
Elektr tokining inson organizmiga ta’siri turli fiziologik reaksiyalar ko‘rinishida issiqlik (kuyish, kon tomirlari nerv va xujayralarning kizishi sifatida), mexanik (to‘qimalarning yorilishi), elektrolitik (kon tarkibidagi yoki xujayralar tarkibidagi tuzlarning parchalanishi natijasida konning fizik va kimyoviy xususiyatlarini uzgarishi), biologik (inson organizmidagi tirik xujayralar muskullarning keskin kiskarishi natijasida tulkinlanadi, nafas paralichi, yurak falajini keltirib chiqib, bu asosan organizmdagi bioelektrik jarayonlarning buzilishi natijasida ruy beradi) bo‘lishi mumkin.
Elektr xavfsizligi – kishilarni elektr toki, elektr yoyi, elektrmagnit maydonining zararli va xavfli ta’siridan muhofaza qilishni ta’minlaydigan tashkiliy va texnik chora-tadbirlar sistemasi.
Elektrdan shikastlanish ichki (elektr toki urganda yurak, nafas olish yo‘llari, lat eyish boshqalar) va tashki (kuyish, teri elektrometalizatsiyasi, elektr chandiqlar) shikastlanishlarga bo‘linadi.
Elektr tokining inson organizmiga ta’sirining xilma-xilligidan kelib chikib, umuman elektr ta’sirini ikki gruppaga bo‘lib qarash mumkin: maxalliy elektr ta’siri va tok urishi.
1.Maxalliy elektr ta’siriga elektr ta’siri natijasida kuyib qolish, elektr belgilari xosil bo‘lishi, terining metallashib kolishi xollarini ko‘rsatish mumkin.
2.Tok urishi to‘rt darajaga bo‘lib qaraladi:
I. muskullar keskin kiskarishi natijasida odam tok ta’siridan chikib ketadi va odam xushini yo‘qotmaydi.
II. muskullar keskin kiskarishi natijasida odam xushini yo‘kotadi, ammo yurak va nafas olish faoliyati ishlab turadi.
III. xushini yo‘kotib, nafas olish tizimi yoki yurak urishi to‘xtab koladi.
IV klinik o‘lim xolati- bunda insonda xech kanday xayot alomatlari ko‘rinmay koladi.
Jarohatlanish natijasiga organizmdagi tokning yo‘li ham ta’sir qiladi. Elektr toki qo‘l orqali oyoqqa etganda eng katta xavf tug‘diradi, ya’ni bunda tok organizmning eng ko‘p organlarini (yurakni va o‘pkani) qamrab oladi. Elektrdan jarohatlanish statistikasidan ma’lumki, inson qo‘lining orqa tomonidan, chakkalardan, umurtqadan, tizzalardan, asab tolalarning birikish joylar va boshqa joylardan nisbatan uncha katta bo‘lmagan toklar o‘tganda ham halokatlarga olib keladi.
Elektr tokidan jarohatlanish natijasida insonning individual xususiyatlariga sezilarli darajada bog‘liq bo‘ladi.
Masalan, bir xil miqdordagi tok ikki kishidan o‘tganda birinchisida kuchsiz sezgi uyg‘otsa, ikkinchi kishining muskullarini qisqarishiga olib kelishi mumkin. Kishiga ta’sir etuvchi tok qiymati insonning jismoniy va ruhiy holatiga bog‘liq holda o‘zgaradi.
Insonni mast holatida bo‘lishi, uning organizmini elektrga qarshiligini kamaytiradi va shunga ko‘ra uning jarohatlanishi xavfini ko‘paytiradi. YUrak, o‘pka, asab kasalliklari bilan xastalangan insonlar uchun tok xavfli ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun elektr qurilmalarida ishlashga tibbiy ko‘rikdan o‘tgan va maxsus ma’lumotli kishilarga ruxsat etiladi.