Dolzarb masalalari

 
Tavsif
Har bir summativ 
ish uchun ball 
O‘quvchining ballari yig‘indisi va tegishli o‘quv yutuq darajasi 
(yuqori, o‘rta, past) sarlavhalar shaklida qog‘oz yoki elektron 
shaklda 
Choraklik uchun 
summativ bal
O‘quvchining spetsifikatsiya bo‘yicha ballari 
chorak uchun summativ baholash 
Summativ ball O‘quvchining chorak davomida o‘tkazilgan barcha jami ish 
uchun ballari yig‘indisi ma’lum foizda ballarni baholarga 
aylantirish shkalasi bo‘yicha baholarga o‘giriladi. 
O‘quvchi chorak davomida bo‘limlar / o‘zaro faoliyat mavzular 
bo‘yicha summativ ish natijalari 50% - chorak uchun summativ 
ish natijalari bo‘yicha 50% baho oladi 
Yillik baho 
O‘quvchilar ballarining foizlar nisbati, barcha choraklar uchun 
mumkin bo‘lgan maksimal ballga qarab, baholar shkalasi 
bo‘yicha baholarga o‘giriladi. 
Pedagogik nazariya va amaliyotda bilimlarni baholashga qarama-qarshi 
munosabat mavjud. Baholashning ta’siri faqatgina o‘quvchilar baholash tizimiga 
ishonch hosil qilgan taqdirda foydali bo‘ladi. Ijobiy va salbiy har qanday baho 
o‘quvchilarning motivlariga ta’sir qiladi, ularning faoliyati va xulq-atvorida 
rag‘batlantiruvchi omil bo‘lib, umuman shaxsiyatning rivojlanishiga ta’sir qiladi. 
Binobarin, ob’ektiv baholash asosida o‘z xatti-harakatlarini tartibga soluvchi 

---

o‘quvchi kelajakda muvaffaqiyatli natijalarga erishishda muhim afzalliklarga ega 
bo‘ladi. 
Ta’lim oluvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini o‘zlashtirish 
darajalarini tekshirish, nazorat qilish va baholash masalasini to‘g‘ri talqin qilish 
uchun dastavval bilim, ko‘nikma va malaka tushunchalari ustida qisqacha to‘xtalib 
o‘tiladi.
Bilim-odamlarning dunyoni bilib olish mahsuloti bo‘lib, u tabiatan, jamiyat 
qonun-qoidalari, hodisa va buyum, predmetlarning haqiqiyligini o‘rganish 
jarayonida shakllanadi.
Ko‘nikma-ta’lim jarayonida egallangan mavjud bilimlarga tayanib, 
belgilangan maqsadga muvofiq bajariladigan barcha harakatlarning yig‘indisi, yoki 
harakat (faoliyat)larning muvaffaqiyatli bajarish imkoniyatidir. Harakat (faoliyat)ni 
o‘zlashtirish ko‘nikma darajasiga ko‘tarilganda mehnat jarayoni bilan bog‘liq u yoki 
bu harakat (faoliyat)ni bajarishga kirishishdan oldin ijrochi ularning ketma-ketligi 
va amalga oshirish usullarini uzoq muddat davomida o‘ylab ko‘radi. Ta’lim 
jarayonida ma’lum harakat (faoliyat)ni tez va to‘g‘ri bajarishda mashqlar izchil 
davom ettirilib, ko‘nikma asta-sekin malaka darajasiga ko‘tarila boradi, ya’ni, 
malaka ko‘nikmadan o‘sib chiqadi, rivojlanadi.
Malaka-ko‘nikmani mustahkamlash va takomillashtirishdek murakkab jarayon 
bo‘lib, u bir xil sharoitlarning o‘zida ma’lum harakat (faoliyat)larni ko‘p marta qayta 
takrorlash natijasida shakllantiriladi. Zarur harakat (faoliyat)ni etarli miqdorda 
takrorlash keyinchalik ijrochiga ma’lum darajada uni o‘ylab o‘tirmasdan, juda tez, 
avtomat ravishda bajarishga imkon beradi, ya’ni faoliyatni faollaShuvi sodir bo‘ladi. 
Malaka qanchalik yuksak darajada shakllansa, ijrochi ishni Shunchalik tez va 
samarali bajaradi. 
Ta’lim oluvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini tekshirishdan asosiy 
maqsad, u yoki bu o‘quv dasturi materiallarini bolalar ta’lim oluvchilar tomonidan 
o‘zlashtirish darajasini, ularda ko‘nikma va malakalarni shakllanganligini, 
mustahkamligini hamda ularni amalda qo‘llay olishini nazorat qilishdan iboratdir. 
O‘zlashtirish darajasini aniqlash-o‘quv dasturiga muvofiq ma’lum talablar asosida 
o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini o‘zlashtirish darajasi va sifatini 
aniqlashni ko‘zda tutadi. Test tizimi bo‘yicha o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va 
malakalarini nazorat qilish va baholashdan asosiy maqsad faqat mavjud kamchilik, 
nuqsonlarni aniqlashdan iborat bo‘lmay, balki ularni keltirib chiqaruvchi sabablarni 
namoyon qilish hamda tuzatish choralarini ham ishlab chiqishdir. Bu ishda 
yuzakilikka, bir tomonlamalikka yo‘l qo‘ymaslik uchun quyidagi pedagogik, 
psixologik va uslubiy talablarni bajarish zarur.
1. Bilim, ko‘nikma va malakalarni aniqlashni doimiyligini, tizimliligini, uni 
o‘quv va mehnat faoliyatining turli qirralari bilan uyg‘unlashib borishini ta’minlash;

---

2. Nazorat, tekshirish, hisobga olish va baholashga har tomonlama yondashish 
uchun o‘quv dasturi va rejasining barcha bo‘limlarini o‘z ichiga qamrab oluvchi test 
topshiriqlarini tuzishga erishish; shaxsiyatning axloqiy, xulqiy sifatlarini 
shakllantirishning amaliy jihatlarini ishlab chiqish, laboratoriya ishlarini o‘tkazishda 
texnikaviy, texnologik va boshqa turli xil bilim, ko‘nikma va malakalarni 
o‘zlashtirilganlik malakasini aniqlash;
3. O‘quvchilarning aqliy va jismoniy mehnatga, o‘quv faoliyati natijalariga 
qiziqishini oshirish maqsadida pedagogik nazorat, tekshirish va baholashni 
o‘tkazishning shakl va turlarining xilma-xilligiga erishish va bu tadbirlarning 
ta’limiylik, tarbiyaviylik funksiyasini amalga oshirishni ta’minlash; 
4. Tekshirish, nazorat va baholash jarayoni har bir o‘quvchi (sub’ekt)ning 
ta’lim sohasidagi butun faoliyati (yoki uning ma’lum bir qismi)ni qamrab olishini, 
uning o‘quv mehnati sohasida eishgan natijalari bo‘yicha individualligini, o‘ziga 
xosligini ta’minlash lozim. 
Tekshirishning maqsadi:
A) Ta’lim-tarbiya ishining ma’lum maqsadga yo‘naltirilganligi, uning ilmiy 
poydevorlarga tayanib amalga oshirilayotganligini aniqlash; 
B) O‘quv faoliyat sur’atini, taraqqiyot darajasini aniqlash hamda mazkur 
faoliyatning kelajakdagi samarali yo‘nalishlarini belgilash;
V) Ta’limning muqobil uslublarini ishlab chiqishga erishish, o‘quvchilar 
jamoasining o‘zaro do‘st, birodarlik munosabatda bo‘lishlarini, yagona maqsad sari 
yakdillik bilan kurashishlarini ta’minlash. 
O‘quvchilar tomonidan Kimyo o‘quv fani dasturlari va DTS bilan 
me’yorlangan muayyan bilim, ko‘nikma va malakalarni o‘zlashtirish, ularni 
tarbiyalash va rivojlantirish jarayoni o‘qitishning turli shakllaridan foydalanishni 
taqozo etadi. Kimyo o‘qitish metodikasida o‘qitish jarayonini tashkil etishning turli 
shakllari belgilangan. Ularga dastur talablarini amalga oshiradigan o‘qitishning 
asosiy shakli bo‘lgan dars, unga bog‘liq holda ekskursiyalar, uy ishlari, darsdan 
tashqari ishlar va ixtiyoriy ravishda tashkil etiladigan sinfdan tashqari mashg‘ulotlar 
kiradi.
Mazkur o‘qitish shakllari bilan birgalikda kimyo o‘qitish shakllari tizimini 
tashkil etishda test tuzish metodikasi ham asosiy o‘rinni egallaydi. O‘qitishning 
asosiy shakli bo‘lgan – dars, ularni bog‘lovchi vazifasini bajaradi va o‘qitishda test 
topshiriqlari yordamchi vazifani belgilaydi.
Dars, uy ishlari, darsdan tashqari ishlar va sinfdan tashqari mashg‘ulotlar 
birgalikda kimyoni o‘qitishdan ko‘zda tutilgan umumiy o‘quv maqsadlariga 
erishishni ta’minlaydi, o‘quvchilar tomonidan test topshiriqlari o‘quv materialini 
o‘zlashtirish, olingan natijalarni tahlil qilishga xizmat qiladi. O‘qitishni tashkil etish 
tizimining tarkibiy qismlari bo‘lgan dars, uy ishlari, darsdan tashqari ishlar va 

---

sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning har biri kimyoviy ta’lim oldiga qo‘yilgan 
umumiy maqsadlarni amalga oshirishga xizmat qiladigan alohida o‘z ulushi mavjud 
bo‘lib,biz test topshiriqlari yordamida o‘quvchilarning bilim saloxiyatlarini belgilab 
boramiz. Mazkur ulushni xususiy maqsadlar ham deyish mumkin. O‘qitish 
jarayonini tashkil etishning turli shakllarida ta’lim mazmuni, maqsadi, vazifasiga 
bog‘liq holda muayyan metod va vositalardan foydalaniladi. Shu sababli o‘qituvchi 
tomonidan o‘qitish shakllarini tanlash muhim ahamiyat kasb etadi, ya’ni ta’lim 
mazmuni, mazkur shakllarning maqsadi, vazifasi, ta’lim-tarbiya jarayonida tutgan 
o‘rni, ularning xususiy maqsadlariga mosligi e’tiborga olinishi lozim.