Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

Элга ш араф б^лм ади ж о ^ у насаб,
Л ек ш араф келди да ёв у адаб.
Дунёга; м о л - м улк ка х>ирс цуйиш кишини т у ба нл ик -
ка, р а з и л л ик ва худ би нл ик ка
олиб 
к е ли ши д а н шоир 
ого ^л антир ад и:
Куп олтун, кумуш сори 
Kj/Л С)/НМОРИЛ 
Ки, тутсанг, кафтингни к.аро ранг этар,
К ^нгулда доги майлини асрама
Ки, кунглунгни д о т ^ам ул ранг этар
(Х азойин ул -м аон и й )ь.
На во и й айтадики, мол-дунёга, шон - шух рат ва ман- 
ма н л и к к а берилган о д а мл а р н а р с а ла р ни нг мохиятини 
у л ар ни нг ташки к у р н ни ш ла р ид а н ф а р ц л а м а й д и л а р , бу 
и л л а т инсондаги жо^и л л нк , нодонлик ва нокас ликнинг
нишонасидир. ' Б у т ои фад аг и о д а м л а р к а л т а ф а ^ м л и й /
у л а р т ашци куриниши олтин 
я н г л и р
, 
ором ол иш ж о й - ‘ 
л а р и н а ж о е а т ичида булг ан чибин (ти л л а и а ш ш а л а р ) г а
ухшатилаДи:
12—608
177

---

Т у н н к з а р б а ф т а й л а б о н ^ и ф ф а т д и н $чк;оп т а р а ф ,
И у ^ а ж а б r a p бо р э с а д у н ё м ато н к ом анга .
Ул чибинким, к у з г а о л ту н
яиглир
о ш ко р х ш г ь з т и
КУ'проги би лки м, и а ж о с а т у з р а д и р ором анга
(Хазойин ул-маоняй).
Умуман, н афсни тийиш, уии 
п о кл аш На во ий ахло- 
1
^нй 
д ун ё ца ра ши н ин г а с ос л а ри да н 
бири. 
Ш у хусус- 
д а «Лисон у т - т а й р » д а ^ у ш л а р д а н бири Дуд- Дудг а са- 
вол беради: «Менинг кунг лумг а мол-дунё б е^ а д му,\аб- 
б ат солди, мен дунёсиз уз хаётимни тас ав ву р э толмай- 
ман. Бунинг окн б атп
1
^андай булади?» ХУД-ДУД (муг • 
шид, шайх, 
савол 
берувчм 
щгш — муриднинг р а м з и ) : 
сеиинг к а л б т и п п
харе ж о м » мает а й л аг ан экан, деб 
жа в о б берадн. Бу с и фа т г а ( н л л атг а) эга булг ан одам- 
л а р н ин г оцибати яхши булмапдн, чунки у л а р бойлик- 
ка сигиниб, 
о д ам и йл и кд ан
чекинад ил ар,
ж о ^ и л л и к
ас ор а т н да ц ола ди л а р:
У й л а р д у р к и м ж о з ^ л у но д ои м ает,
Сшшмдин бут айлаб, улрай бутпараст,
Жа>;л б н р л а т а р к и мелом ай л аг ан ,
У зг а д у з а х а зм и н а н ж о и а й л аган .
Кнсоннинг зеби у шшг м а ъна впй - а хл о ^ и й с и ф а т л а -
рп ла дн р , шун д аг н на ун да » элга наф тегади, дег ан фикр 
н лг ар » суриладн. Бу ^ а ^ д а Х у д - ^ у д б о ш ^ а бнр цуш- 
Hiutr с а вол и г а берган ж а во б и д а шундай дейди:
Г а в ц а р у л д и ^ и м м а т у о д а м с а д а ф ,
Б у с а д а ф г а ул г у ^ а р д н н д у р ш а р а ф .
О д а м н и н г зе би ^ и м м а т д н н д у р у р ,
Н а ф е н и и г т а ъ б и й и ^ п м м а т д и н дур у р .
П а с т ^ и м м а т г а р т о п а р б а х ти б а л ан д ,
М у д б и р и к У \ и д е к э р м а с а р ж у м а н д .
Ал и шер Навонйнинг ф а л с а ф и й д у н ё ^ а р а ш н д а ^ур- 
ф к к р л н к инсонга нисбатан му ха бб ат да , м а в ж у д нжти- 
.мокй м у н о с а ба т ла р г а нис ба тан у л а р н и уз г арт и ри шг а 
^ а р а т и л г а н и де ал к у р а ш хусусидаги ижтимогш роялар- 
д а и фо д а ла н ад и. М а н а
шу м а ^ с а д д а
буюк шоир уз 
а с а р л а р и да , хусусан «Хамса» д о с т о нл ар ид а и де ал ,\аёт 
дукёсинн — однллик,
м уха бб аг ва я х ши л и к
дунёсини 
яр а тди . Б у д у н ё да я хшил и к хамон ёвуз к уч л а р устидан 
р ал а б а
1
\илади. Чунончн, унннг ахлоций роялари кела- 
ж а к к а ц а р а т к лг а н булиб, чукур ^аё ти йл ик б ил ан су, о-
178

---

рилган. М у т а ф а кк и р 
ш о и р н и н г т а ф а к к у р
кучи 
ва
ба- 
д 
11
лй м а хо ра т б илан я р а т н л г а н ижобий о б р а з л ар и, юк- 
('(■!к г о ял а р ва ахлокий к о и д а л а р дунёси бизнинг дав- 
рпмиздаг х ам к нши л а рн и мафтун этиши шубхаспздир.
Шу боисдан шоир и ж о д ш ш ха р
бир а в л о д з амой
 
та- 
л а б л ар и , дуиёк^араш з х т и с жл а р и г а муносиб х ол да ^а-
бул к и л ад н ва унга ё н д аша ди . Шунпнг учун Наволй- 
IIинг ижод и а с р л а р да н асрга, д а в р л а р д а н д а в рг а утган 
сари янги ма зму н касб этади, узишшг янги цнр р ал ор и
билан ж и л в а л а н а д н .
Ал и шер Иа во п й ка бп куш^иррали ш а х с шш г ижоди,
дунё
1
<араши айрим м а с а л а л а р д а з и д д и я т л ар д ан х с л я
булмасл иг и .мумкин. Л е к ин букж шолрнинг инсон a if л - 
з ак ова тиг а булган ишончи, инсоининг м а ън а вн й кучи 
ва ^ о б г т и я т л а р и н и ха р т о м о нл ам а
н а мо йи ш цмлиш'п 
На вои й ижодииииг кучли ва и жобий томонидир. Му- 
та фа кк п рн ин г ннсонлйлик, адолат, яхшнл н к ва д ус т л л к 
хусусндагп 
мул ох аз ал ар н,
жо з и б а л и
уй-фпкрларн,
илрор гоилари бугуиги ч'устакпллпк ш з ро ит и да алоул- 
д а а х а ш ш т касб этади.

---