Такабурунлар оиласи вакиллари бурнида жунсиз
ялангоч тери усимтаси
така шаклига эга булиши, хамда кулокдарининг содда тузилганлиги билан
характерланади.
Улар факат Шаркий яримшарда таркалган. МДХ, нинг жанубий кисмида,
шу жумладан, Узбекистонда кичик такабурун (Rbinolophus hipposideros), катта
такабурун (Rhynolophus ferrumequinum), Бухоро такабуруни (Rhynolophus
bocharicus) ва кенг кулокли кат-катлаб (Tadarida teniotis) каби турлари учрайди.
Баргбурунлар (Phyllostomidae) оиласи вакиллари
Марказий ва Жанубий
Америкада таркалган. Бу оилага вампирлар кам киради, Вампирларнинг баъзи
турлари катта сутэмизувчиларнинг ва хатто одамларнинг конини сурмасдан,
уни улжаси териси юзасидан ялаб олади. Бундай куршапалакларнинг сулаги
огриксизлантириш
хоссасига эга булиб, конни ивишдан саклайди. Тишлаганда
огрик сезмаслиги ва коннинг ивимаслиги шунга боглик Унчалик зарар етказ-
майди. Улар асосан хайвон ухлаб ёттанда конини ялайди. Улар хайвонларнинг
конини шу кадар эхтиётлик билан охиста ялайдики, хатто ухлаб ётган хайвон ва
одам уйгонмайди. Бу жараён 30 минутча давом этади. Вампирларнинг сони
купайиб
кетганда, чорвачилик хужаликларига сезиларли даражада зарар
етказиши мумкин, чунки кон камайиши натижасида хайвон кучсизланади.
Вампирлар одамлар орасида кутириш касаллиги вируси ва айрим инфекция-
ларни таркатади. Айрим турлари мевалар билан хам озикланади. Кичик
такабурун, узундум туншапалак, ок коринли уккулок ва
кенг кулокли кат-
катлаб Узекистон К^изил китобига киритилган.
Ноту л икгги шл илар (Edentata) туркуми. Нотуликтишлилар туркумининг
турлари кам, улар Жанубий Америкада таркалган. Нотулик тишлиларларнинг
тишлари бутунлай булмаслиги ва содда тузилганлиги билан характерланади.
Айрим турларида тишлари булсада, тиш илдизи ва эмали булмайди. Тишлари
гурухларга булинмаган доимо усиб туради ва одатда тишлари бир марта
алмашинади. Озик ва йирткич тишлари ривожланмаган.
Бош мия яримшарлари
кичик ва эгатчалари йук. Тана узунлиги 12 см дан 1,2 м гача боради. Улар
асосан ер устида ва дарахтда яшайди, усимликлар ва хашаротлар билан
озикланади. Бармоклари кам булади. Олдинги оёкларининг 2 ёки 3 та бармоги
бошкаларига нисбатан йирикрок булиб, кучли тараккий этган тирноклари бор.
Примитив белгиларига яна курак билан кушилган коракоидининг борлигидир.
Купчилик турларининг гушти истеъмол
килинади, Нотулик тишлилар учламчи
даврда жуда куп булган. Булар орасида мегатериялар ерда яшовчи катта
хайвонлар булган, катталиги хукиздай булиб, усимликларнинг вегетатив кисми
билан озикланган. Катталиги хукиздай келадиган мегало миграция килган. Бу
туркумга ялковлар, чумолихурлар ва совутлилар (зирхлилар) оилалари киради
(245-расм),
Ялковлар (Bradypodidae) оиласи вакиллари
дарахт барги ва мевалар
билан озикланади ва бутун умрини дарахтда оркасини пастга кдяиб осилтирган
холда утказадиган тунги хайвонлардан хисобланади. Уларнинг бармоклари 2 -
3 та булиб, бир нав илмок хосил килади, хайвон шу бармоклари ёрдамида
423
www.ziyouz.com kutubxonasi
дарахтларга осилиб туради ва секин-аста харакат килади. Тирноги узун,
ковургалари сербар, корнидаги жунлари елка томонга караган булади.
Бу
беозор
хайвоннинг
хдмояланиш
усули
кузга илинмайдиган
булишидир. Узун ва дагал муйналари орасига )Р нашиб
олган сувутлари
муйнани яшил килиб курсатади. Ялковларнинг факат озик тишлари бор ва бу
тишлар умрбод усиб туради. Тана харорати ч-25°-+35 °С орасида узгариб
туради. Танасининг узунлиги 50 - 65 см булади. Бошини 270° бурчакка
айлантира олади. 5 та тури бор. Бир йилда битта бола тугади. Ялковлар
Жанубий ва Марказий Американинг тропик урмонларида таркалган. Ялковлар
териси, гушти ва тирноги учун овланади. Тирноги безак сифатида ишлатилади.
Do'stlaringiz bilan baham: