Dissertatsiya mundarijasi (taxminiy)

Rivojlangan Yevropa davlatarida klaster tizimi qamrab olgan sohalar

Sanoat sohalari	Davlatlar nomi
elektron texnologiyalar va aloqa,	Shveysariya, Finlyandiya
informatika biotexnologiyalar va ioresurslar	Niderlandiya, Fransiya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Norvegiya
Farmasevtika i kosmetika	Daniya, Shvesiya, Fransiya, Italiya, Germaniya
Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari	Finlyandiya, Belgiya, Fransiya, Italiya, Niderlandiya
Neft va gaz kompleksi va kimѐ	Shveysariya, Germaniya, Belgiya
Sog‘liqni saqlash	Shvesiya, Daniya, Shveysariya, Niderlandiya
Aloqa va transport	Niderlandiya, Norvegiya, Irlandiya, Daniya, Finlyandiya, Belgiya
Energetika	Norvegiya, Finlyandiya
Qurilish va rivojlanish	Finlyandiya, Belgiya, Niderlandiya
Yengil sanoat	Shveysariya, Avstriya, Italiya, Shvesiya, Daniya, Finlyandiya
Yog‘och-qog‘oz kompleksi	Finlyandiya

Bugungi kunga kelib, ishlab chiqarish klasterlari dunѐning turli mamlakatlari iqtisodiѐt va qishloq xo‘jaliginin ajralmas bo‘lagi hisoblanadi. Rivojlangan mamlakatlarda (Yevropa Ittifoqi, AQSh) ular sanoat ishlab chiqarish usullari evolyusiyasining tabiiy bosqichiga aylandi va rivojlanaѐtgan mamlakatlarda (Xitoy, Argentina) klasterlar iqtisodiѐtning turli sohalarini jahon miqѐsida rivojlantirish va xalqaro bozorlarga chiqishning asosiy yo‘lidir. Ushbu jaraѐnlar jahon agrosanoat ishlab chiqarishiga to‘liq ta’sir ko‘rsatdi.

Agar dunѐning rivojlanish darajasi differensiatsiyalangan eng yaqin mintaqalarini misol qilib keltiradigan bo‘lsak, unda Yevropa Klaster Observatoriyasi ma’lumotlariga ko‘ra, bugungi kunda G‘arbiy va Sharqiy Yevropaning 28 mamlakatida iqtisodiѐtning turli sohalarida jami 42 million ishchilar bilan 2101 ta klaster mavjud. Shu bilan birga, ularning 11,5% qishloq xo‘jaligida faoliyat yuritadi va 4,5 million kishi ishlaydi. Quyida yeltirilgan ma’lumotlar jadvalidan ko‘rish mumkinki (1.1-jadval), klasterlarning aksariyati Germaniya iqtisodiѐtida ishlaydi undan keyin Italiya, Buyuk Britaniya, Fransiya, Polsha va Ispaniya - ya’ni. eng yirik, iqtisodiy va sanoat rivojlangan davlatlar. Xuddi shu davlatlar, shuningdek, Ruminiya, Gollandiya va Portugaliya ushbu guruhlarda band bo‘lgan ishchilar soni bo‘yicha boshqa mamlakatlardan ustundirlar. Ammo klasterlarning hajmi jihatidan ular, ya’ni. Ikki mamlakat, Ispaniya va Litva, ularda ishlaydigan ishchilar soni bo‘yicha etakchi hisoblanadi, ammo bu ham mehnatni mexanizatsiyalashtirish darajasining pastligidan dalolat berishi mumkin. Ammo agrosanoat klasterlarining umumiy sonida Yevropa mamlakatlari orasida Gresiya va Ispaniya, Bolgariya va Fransiya etakchilik qilmoqda. Biroq, Yevropaning ikkita shtatida - Malta va Luksemburgda qishloq xo‘jaligidagi klasterlar umuman yo‘q, chunki bu ikki mamlakat iqtisodiѐtning boshqa sohalarida klasterlarning eng kam soniga ega. Shu bilan bir qatorda, boshqa Yevropa guruhlaridan kelgan boshqa guruhlar orasida qishloq xo‘jaligining ulushi Bolgariya va Gresiya, shuningdek qishloq xo‘jaligi klasterlarida band bo‘lganlarning umumiy soniga to‘g‘ri keladi. Bundan tashqari, Litva, Irlandiya, Ruminiya va Daniya agrosanoat majmuasida eng ko‘p ishchilarga ega bo‘lgan, ammo mehnat mashinalari etarli darajada qurollanmagan eng kuchli guruhdir. Shu bilan birga, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari orasida Daniya, ehtimol, 1989–1990 yillarda davlatlararo hamkorlikka yagona ѐndashuvni ishlab chiqqan agrosanoat sanoatini rivojlantirish bo‘yicha eng ilg‘or mamlakatdir.
Agrosanoat majmuasida eng muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsataѐtgan klasterlardan biri bu eng mashhurlaridan biri sut ishlab chiqaruvchi "Milk Vertikal" klasteridir. Buning sababi shundaki, Daniyada an’anaviy ravishda chorvachilik qishloq xo‘jaligida qishloq xo‘jaligining ustuvor yo‘nalishi bo‘lib, uning asosiy qismi ozuqaga, sut yo‘nalishidagi chorvachilik esa go‘shtdan ustun turadi, shuningdek, cho‘chqa va parrandachilik rivojlangan [5].
1.2-jadval

Ba’zi evropa mamlakat Lari	Tur li soha lar dagi klas ter lar ning umu miy soni, bir lik	Sanoat klasterlarida ishlov chilar ning umumiy soni, odamlar	Bir klas terga to‘g‘ri keladigan xodimlar ning o‘rtacha soni, kishi	Qishloq xo‘ ja li gida gi klass ter lar sonibir lik	Qishloq xo‘jali gi klasterlarida ishlov chilar ning umumiy soni, odamlar	Qish loq xo‘ja ligi klas teri ga o‘rta cha ishchi lar soni, kishi	Sanoat klas terla rining umu miy hajmida qish loq xo‘ja ligi ning ulushi,%	Sanoat klasterlarida band bo‘lganlarning umumiy sonidagi qishloq xo‘jalik ishchilarining ulushi, %
Avstriya	87	957724	11008	8	86740	10843	9,20	9,06
Belgiya	65	780712	12011	5	58739	11748	7,69	7,52
Bolgariya	48	790239	16463	22	426874	19403	45,83	54,02
Buyuk Britaniya	182	4730155	25990	7	99007	14144	3,85	2,09
Vengriya	59	773979	13119	11	161543	14686	18,64	20,87
Germaniya	314	6693224	21316	14	371204	26515	4,46	5,55
Gresiya	80	889570	11120	36	299431	8318	45,00	33,66
Daniya	30	788929	26298	3	91546	30515	10,00	11,60
Irlandiya	10	346641	34664	1	42713	42713	10,00	12,32
Islandiya	5	33844	6769	1	4498	4498	20,00	13,29
Ispaniya	151	4488405	29725	35	644854	18424	23,18	14,37
Italiya	234	6165837	26350	13	384460	29574	5,56	6,24
Kipr	4	72741	18185	-	-	-	-	-
Litva	9	263535	29282	1	46817	46817	11,11	17,77
Luksemburg	4	73504	18376	-	-	-	-	-
Malta	9	45738	5082	1	3693	3693	11,11	8,07
Niderlandiya	83	1201176	14472	12	96031	8003	14,46	7,99
Norvegiya	30	330196	11007	1	4535	4535	3,33	1,37
Polsha	161	2117813	13154	19	413242	21750	11,80	19,51
Portugaliya	48	1127298	23485	3	42861	14287	6,25	3,80
Rumыniya	92	2236096	24305	16	610510	38157	17,39	27,30
Slovakiya	45	429583	9546	3	34296	11432	6,67	7,98
Sloveniya	16	218330	13646	1	20545	20545	6,25	9,41
Finlyandiya	34	445534	13104	4	29883	7471	11,76	6,71
Fransiya	165	4209316	25511	20	501571	25079	12,12	11,92
Shveysariya	62	790799	12755	2	16673	8337	3,23	2,11
Shvesiya	65	722136	11110	1	12256	12256	1,54	1,70
Estoniya	9	134318	14924	1	14184	14184	11,11	10,56
Jami	2101	41857372	19923	241	4518706	18750	11,47	10,80