Botanical description of the plant

Afrikada (Jazoir, Liviya, Marokko, Tunis), Turkiya, Kipr, Yevropaning shimoliy qismi, sobiq Yugoslaviya davlatlari, Gresiya, Italiya, Portugaliya, Ispaniya, Fransiyada tabiiy holda o‘sadi. Aksariyat hollarda, tarkibida ohak ko‘p bo‘lgan tuproqlarda, quruq qoyalarda, tog‘larning janubiy yonbag‘irlarida, quyosh yaxshi tushadigan joylarda uchraydi.

Botanical description of the plant

Dorivor rozmarin, bo‘yi 50-100 sm gacha yetadigan doim yashil buta. Poyasi tik o‘suvchi, shoxlangan, yosh novdalari to‘rt qirrali. Ildiz tizimi yaxshi taraqqiy etib, tuproqqa 3-4 m gacha kirib boradi. Barglarining uzunligi 4 sm, eni 0,3 sm, cho‘zinchoq qalami shaklda, bandsiz yoki qisqa bandi bilan poyada qarama-qarshi joylashgan. Gullari ikki labli mayda, och binafsha rangda. Urug‘i tuxumsimon, jigarrang, usti silliq, uzunligi 2-2,5 mm, eni 1-1,5 mm. Mevasi dumaloq-silliq, jigarrang yong‘oq. 1000 dona urug‘ vazni 1,2-1,4 g.

Medicinal properties

Rozmarin novdalarining yuqori qismida, gulida, bargida efir moyi saqlaydi. Efir moyi tarkibida α – pinen (30%), kamfen (20%), sineol (10%), borneol, L –kamfora, kariofillen, bornilasetat, limonen, smola va boshqa moddalar mavjud. Rozmarin kuchli xushbo‘y va yoqimli xidga ega. Bargi, guli, yosh novdalari quruq holda baliq mahsulotlariga ishlov berishda qo‘llaniladi. U oz miqdorda qovurilgan go‘sht, qovurilgan tovuq, qiyma go‘sht, ko‘ziqorinli salatlar, sabzavotli qaynatma va boshqa taomlarga ta’m beruvchi ziravor sifatida qo‘shiladi.

Growing technology

O‘simlikni plantatsiyasini tashkil etish uchun avalombor, ko‘chat tayyorlash zarur. Bizning sharoitda o‘simlik urug‘ bermaydi. Shu sababli vegetativ usulda qalamchalardan ko‘paytiriladi. Yetilmagan (hali yog‘ochlanmagan) qalamchalarga ishlov berish uchun past, chala yetilganlari uchun o‘rta, yog‘ochlangan qalamchalar uchun esa yuqori darajadagi o‘stiruvchi moddalar aralashmasi ishlatiladi. Eritmani ikki bosqichda tayyorlash tavsiya etiladi. Dastlab qur eritma-quyuq aralashma, keyin tegishli aralashmali ishchi eritma tayyorlanadi. Qur eritma tayyorlash uchun 1 g o‘stirish moddasi shisha idishda 50 ml3 96 % spirtda eritiladi, keyin 1 l distillangan suv qo‘shiladi. Bunda 0,1 % aralashmali 1 l hajmida qur eritma hosil bo‘ladi, uni salqin joyda saqlanadi. Tegishli aralashmali ishchi eritma qur eritmaga ichimlik suvi qo‘shish yo‘li bi¬lan hosil qilinadi. Masalan, 50 mg/l aralashmali 1 litr ishchi eritma tayyorlash uchun 50 ml qur eritma olish zarur. 25 mg/l aralashmali 8 litr erit¬ma tayyorlash uchun esa muvofiq ravishda, ya’ni 200 ml qur eritma kerak bo‘ladi, ishchi eritmaniig umumiy miqdori 8 litrga yetadi. Shuningdek, qalamcha tayyorlashda geteroauksindan (tuman hosil qiluvchi moslama yo‘qligida) foydalanish ildiz otishini 10-15 % oshiradi. Oz miqdorda margansovka eritmasi yordamida ish¬lov berish ham ildiz otishni tezlashtirib, tuproqdagi chirish jarayonini pasaytiradi. Qalamchalar iyul-avgust oylarida poyasi yog‘ochlangan novdalardan 15-20 sm uzunlikda kesiladi. Nam matoga o‘ralgan qalamchalar 25 tadan qilib bog‘lanadi va bog‘-bog‘i bilan vannachaga yoki har qanaqa shisha, sirlangan, zanglamaydigan po‘lat idishga joylanadi. Eritma qatlami 3-3,5 sm dan ziyod va 1,5-2 sm dan kam bo‘lmas¬ligi kerak. Qalamchalarga soat 17.00-17.30 da ishlov beriladi, tuni bilan qoldirilib, ertalab ichimlik suvida yaxshilab yuviladi va ekiladi.

Ildiz ottirish uchun bunday qalamchalarni issiqxonalarda maxsus tayyorlangan substratlarga qadash kerak. Issiqxonada chirigan go‘ng bilan o‘g‘itlangan (1 m2 ga 2 chelak miqdorida) va yaxshilab chopilgan, tekislangan, ustiga 15 sm kalinlikda daryo qumi to‘shalgan tuproq qalamcha ekish uchun optimal muhit hisoblanadi. Qalamchalar 5-10 sm chuqurlikka qiyalatib ekiladi. Kuniga 4 marta, har uch soatda sug‘orib turiladi. Qalamcha ekilganidan 20-30 kun o‘tgach, ildiz otish nuqtalari bo‘rtishi namoyon bo‘ladi. Bu vaqtga kelib kundalik sug‘orish miqdori 2 martagacha kamayadi (ertalab va kechkurun). Oktabr oyida sug‘orish miqdori 1 gacha kamaytiriladi (ertalab). So‘ngra haftasiga bir marta ko‘chat tayyor bo‘lgunga qadar sug‘oriladi. Qalamchalar issiqxonalarda erta bahorda tayyor ko‘chat bo‘lib yetiladi. Tayyor bo‘lgan ko‘chatlar plantatsiyaga ekilgunga qadar, maydon 25-30 sm chuqurlikda haydaladi, tekislanadi, molalanadi va 60-70 sm oralig‘ida qator tortiladi. Tuplar oralig‘i 20 sm masofada ko‘chatlar o‘tqaziladi va zaxlatib sug‘oriladi. Yil davomida o‘simliklar 8-9 marta sug‘oriladi. Har 2-3 sug‘orishdan keyin kultivatsiya qilinadi, begona o‘tlardan tozalanadi. Tavsiya etilgan agrotexnikaga qat’iy amal qilinganda o‘simlikning o‘sish va rivojlanishi talab darajasida bo‘ladi. Hosildorlik (o‘simlik asosiy poyasi va yon shoxlarining 10-15 sm uchki qismi va butun tupdagi barglar) gektar hisobida 5-7 sentnerni tashkil etadi.

, xushbo'y, abadiy, igna o'xshash barglari va oq, pushti, binafsha yoki ko'k gullarga ega bo'lgan buta. O'rta er dengizi hududida tug'ilgan, u 7000 dan ortiq turni o'z ichiga olgan Yalpiz oilasi Lamiaceae a'zosi. "Rosemary" nomi lotincha "ros" so'zidan kelib chiqqan, ya'ni "dengiz" - "shudring" ma'nosidagi "shudring" va "marinus" ma'nosini anglatadi. Rozmarin eng qadimgi miloddan avvalgi 500 yildan beri oshpazlikda ishlatilgan

Yunon mifologiyasida, dengizdan ko'tarilgan Yunon ma'budasi Afrodita atrofida o'ralgan deb aytiladi. Yana bir afsonaga ko'ra, Bokira Maryam ko'k plashini oq gulli bibariya daraxti ustiga qo'yib, dam olayotgan paytda, gullar ko'k rangga aylangan. Keyinchalik buta "Maryam gullari" deb nomlangan.

Rozmarin – yangi uzilgan holatda ham, quritilgan holatda ham ishlatiladigan xushbo’y o’tdir. Rozmarinni qanday taomlarga va qancha miqdorda solish kerakligi haqida hozir batafsil gapirib beramiz.

Rozmarinning foydali xususiyatlari

Rozmarindan qadim zamonlarda dorivor vosita sifatida foydalanishgan. Uning foydali xususiyatlari to’g’risida har bir xalqda turlicha qarashlar bo’lgan: rimliklar uni xotirani yaxshilaydi deb hisoblashsa, greklar uning yordamida yaralarni davolashgan, xitoyliklar esa uning yordamida bosh og’rig’idan xalos bo’lganlar.

Hozirgi zamon olimlari esa rozmarinni o’rganib quyidagi xusisytalarini o’rganib chiqishgan: u o’zida juda ko’p miqdordagi efir moylarini, А va С guruh vitaminlarini, kaliy, kalsiy va natriyni saqlaydi. Rozmarinning quyidagi xususiyatlari ilmiy tasdiqlangan:

u bosh, qorin va muskullar og’rig’ida yordam beradi;revmatizm, radikulit va fibromialgiyada yordam beradi;spazmda yordam beradi;oshqozon buzilganida ham yordam beradi;qon bosimi oshishini oldini oladi;mikrob va zamburug’larga qarshi kurashadi;antioksidant vositasini bajarib, miyadagi qarilik belgilari paydo bo’lishini sustlashtiradi.Rozmarinning salbiy tomonlari

Rozmarin ziravor sifatida kam miqdorda ovqatlarga, choy va limonadlarga solishga yaxshi bo’lib, me’yoridan ortiq iste’mol qilinganda esa, ovqat hazm qilish tomonidan muammolarning kelib chiqishiga, bosh og’rig’iga va qon bosimining ko’tarilishiga sababchi bo’lishi mumkin. Quyidagi insonlar esa undan juda kam miqdorda tanovvul qilishlari kerak:

homilador ayollar;Kron kasalligi, oshqozon yarasi va qorin sanchishi kasalliklaridan aziyat chekuvchi insonlarga;gipertoniya kasalligiga duchor bo’lgan kishilarga.

Agarda siz efir moylarini yoqtirsangiz, unda shuni bilib oling, rozmarin efir moyini iste’mol qilib bo’lmaydi.

Qanday rozmarin yaxshiroq hisoblanadi: yangi uzilganmi yoki quritilganmi

Bozor yoki supermarketlardan rozmarin xarid qilayotganingizda iloji bo’lsa yangi uzilganidan xarid qiling, chunki:

birinchidan, u yumshoq va to’yingan ta’mda;ikkinchidan, quritilgan rozmarinni qanday sharoitda quritilganini bilmaysiz.

Quritilgan rozmarin o’tkir hidda bo’lib, yangi uzilganidan keskin farq qiladi. Shi sabab ham siz quritilgan rozmarindan ishlatmoqchi bo’lsangiz, unda haddan ziyod solmaslik yodingizdan chiqmasin. Shuningdek rozmarinni quritish jarayonida ba’zi bir efir moylari parchalanib ketadi.

Rozmarinni to’g’ri tanlash va saqlash

Sifatli rozmarin barglarida hech qanday dog’lar va yoriqlar bo’lmasligi, barglari osilib qolmagan bo’lishi lozim.

Rozmarinni sovutgichda to’g’ri saqlasangiz, u bir oygacha o’z sifatini yo’qotmaydi:

birinchi usul: rozmarinni pergament qog’ozga o’rab, suvpurkagich bilan yaxshilab suv sepamiz va yelim xaltaga solib, sovutgichda saqlaymiz;ikkinchi usul: qo’l sochiq olib, uni namlaymiz va ichiga rozmarinni solib, o’raymiz. Sovutgichda saqlab, sochiqni vaqt-vaqti bilan namlab turamiz.Pazandachilikda rozmarinning o’rni

Pishiradigan taom ta’mi buzilmasligi uchun rozmarin qanday mahsulotlar bilan yaxshi ta’mda chiqishini bilish katta ahamiyatga ega.

ziravorlar va xushbo’y o’tlar:

petrushka;qora murch;toshcho’p va timyan;rayhon;mayoran;oregano.

Mahsulotlar va masalliqlar:

mol va baliq go’shti;kartoshka;qo’ziqorin;pomidor;tuzlangan karam;pishloq;qovoqcha va baqlajon;pishiriqlar;pasta;qaylalar;choy;kompot va konservalangan mahsulotlar.

Yodda tuting: rozmarinni issiq taomlar tayyorlashda eng oxirida soling, chunki uzoq pishirish jarayonida undagi efir moylari parchalanib ketadi.

Rozmarin yordamida juda ham mazali bo’lgan taom – qadimiy usulda pishirilgan kartoshka, qovurilgan qo’ziqorin pishirish mumkin. Bizning rozmarin solib tayyorlaydigan taomlarimiz quyidagilardir:

Fokachcha – ichi va ustiga turli xil asoslar rozmarin, zaytun mevalari va pomidorlar solinadigan juda mazali italyancha nondir;

grissinlar — italyancha nonli tayoqchlar