Диссертацияси бухоро 015 мундарижа кириш

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

86 
ХУЛОСА 
Ўсиб бораётган ёш авлодни комил инсон қилиб тарбиялаш ҳозирги 
жамиятнинг 
долзарб 
вазифаларидан 
биридир. 
Инсондаги 
ўзидан 
бегоналашув жараёни олидини олиш ва унда баркамол шахсни 
шакллантирувчи билим-кўникмаларни тарбиялаб бориш жараёни ўз-ўзидан 
бўлмайди. У инсонлар томонидан бу йўлда зарур моддий–техника базани 
яратиш ва маънавий соғлом муҳитни шакллантириш бўйича жуда кўп заҳмат 
чекишни тақозо қилади. Шу билан бирга ушбу улкан ижтимоий-иқтисодий 
тараққиёт жараёнида ўқитувчининг юқори касбий тайёргарлик даражаси 
ҳамда унинг самарали касбий мавқеи таъсирининг ижобийлиги ҳам муҳим 
аҳамият касб этади. 
Юқорида кўриб чиқилган масалалар таҳлилидан келиб чиққан ҳолда 
қуйидаги хулосаларни келтириш мумкин бўлади:
1. Тарбиячи – педагогнинг самарали касбий мавқеи болалар маънавий – 
маърифий ривожланишининг муҳим шартларидан биридир. Бу тафаккур ва 
фаолият бирлиги натижасида юзага келади ва унда фаолият тафаккур 
қадриятларининг назарий асосларини реал амалга оширишга йўл очади.
2. Ўз касбига муносабат «нуқтаи назари» таҳлилидан келиб чиққан ҳолда 
педагогик касбий мавқенинг қуйидаги турлари тафсилотларини алоҳида қайд 
этиш мумкин бўлади: 
масофали, тенг, кинетик ва ижтимоий
турлар 
тафсилотлари. Улардаги мезонлар эса 
ёнида, биргаликда, ўзаро тенг ва 
озгина олдинда
каби асослар билан белгиланади.
3. Тарбия жараёнида инсонпарвар педагогик мавқеининг шаклланганлиги 
муҳим аҳамият касб этади. Бу нафақат инсонпарварликка йўналтирувчи 
тарбия, балки инсонпарварлик асосида қурилган фаолият тизимидир. Айнан 
шу тизим ўқитувчи фаолиятидаги барча поғоналар ва бўғинлар «йўналиш – 
мақсад – вазифалари»ни, усул-воситаларини, талаб-мезонларини ҳамда 
шарт–шароитларини белгилаб беради. Шундай қилиб, тарбия жараёнида 
ўқитувчининг ўқувчига таъсири инсонпарварлик қадриятлари билан тўла 

---

87 
суғорилган ҳолда бориши керак. Бу ўқувчининг ақлий баркамол, ахлоқий пок 
ва жисмоний соғлом бўлишига замин яратиши лозим бўлади.
4. Ўқитувчида болага нисбатан инсонпарварлик қадриятлари асосида 
муносабатда бўлиш ва унинг касбий мавқеида инсонпарварлик мавқеи 
сифатида шаклланиб бориши тарбиянинг самарали бўлишида муҳим 
аҳамиятга эга бўлади. Чунки бунда ушбу самарали касбий позиция тарбия 
жараёнини ижобий бошқариш механизмига айланади. Бу ерда тарбия 
жараёнида «номига - расмий» ва «юқоридан пастга» йўналган муносабатлар 
(ўқитувчи томондан бир томонлама равишда ўқувчиларда инсонийлик 
руҳиятини шакллантирувчи «руҳият инженерлари» каби авторитар 
ёндошуви) бўлишининг олди олинади. Ўқувчилар эса тарбия жараёнининг 
тенг таъсир кучига эга бўлган субъектларига айланиб борадилар. 
5. Тарбиячи – педагогнинг касбий мавқеини ўрганиб бориш муҳим 
аҳамиятга эга бўлади. Ушбу тадқиқот тизими тарбиячи – педагог фаолияти 
тўғри англанган жараёнми (ёки у ўз вазифасини номигагина бажараётган 
жараёнми?) 
ва 
тарбиячи 
педагогда 
қандай 
касбий 
қадриятлар 
шаклланганлигини (бу қадриятлар унда мавжудми ёки ўқитувчида бефарқ – 
тушкунлик устиворми?- деган саволларга жавобларни) аниқлашга ёрдам 
беради.
Ушбу магистрлик диссертациясида тўпланган маълумотлар ва олинган 
натижалардан 
педагогик 
фаолиятни 
диагностика 
қилиш, 
унинг 
мотиторингини ўтказиш ҳамда ўқитувчи-педагогларнинг мунтазам ўз касбий 
маҳоратларини ошириб боришларига қаратилган тадбирларда, семинар-
тренигларда, олий таълим жараёнида бўлажак ўқитувчиларда касбий 
компетенцияларни шакллантиришга қаратилган ўқув курслари ва махсус 
курсларда фойдаланиш тавсия этилади. 

---

88