Dispers sistemalar (lot dispergere bo‘lak-bo‘lak bo‘lib ketmoq, tarqalmoq) biror moddaning mayda

14. Suyuqlikning sirt tarangligi va to’liq sirt energiyasi 
Suyuqlik molekulalari doimo harakatda bo’lgani uchun unda bug’ bosimi paydo bo’ladi. Sirtda tinimsiz 
bug’lanish, kondensatlanish sodir bo’lib suyuqlik sirti yangilanib turadi. SUYUQLIKNING SIRT 
TARANGLIGI VA TO’LIQ SIRT ENERGIYASI Suyuqliklardagi sirt qavati qalinligi bir nechta 
molekula diametrlari qalinligiga teng. Molekulalarning tinimsiz harakati tufayli suyuqlik sirt qavati 
ekvipotensial (sirtdagi barcha molekulalar bir xil potensial energiyaga ega) bo’ladi. 
Sirt tarangligining kelib chiqish sababi suyuqlik molekulalari orasidagi bog’lanish. Biror modda 
molekulalari orasidagi bog’lanish qancha katta bo’lsa sirt tarangligi qiymati ham shuncha katta bo’ladi. 
Demak: qutbli suyuqliklarning suyuqlik – gaz chegarasidagi sirt tarangligi qutbsiz molekulalarnikidan 
katta bo’ladi. 

---

12 
15. SUYUQLIKNING SIRT TARANGLIGI VA TO‘LIQ SIRT ENERGIYASI.
Suyuqlik molekulalari doimo harakatda bo’lgani uchun unda bug’ bosimi paydo bo’ladi. Sirtda tinimsiz 
bug’lanish, kondensatlanish sodir bo’lib suyuqlik sirti yangilanib turadi. Suyuqliklardagi sirt qavati 
qalinligi bir nechta molekula diametrlari qalinligiga teng. Molekulalarning tinimsiz harakati tufayli 
suyuqlik sirt qavati ekvipotensial (sirtdagi barcha molekulalar bir xil potensial energiyaga ega) bo’ladi. 
Suyuqlik sirtini kattalashtirish kattalashtirish uchun energiya berish kerak va aksincha sirt kamayganda 
energiya ajralib chiqadi. Suyuqlikning sirt tarangligi izobar potensialning o’zgarmas harorat, o’zgarmas 
bosim, o’zgarmas molar soni va o’zgarmas zaryad bo’lgan taqdirdagi fazalararo sirtga nisbatan 
hosilasidir: 
Sirt taranglikning o’lchamlari sirt birligiga to’g’ri keladigan energiya miqdori bilan ifodalanadi. Birligi 
erg/sm
2 
. Sirt tarangligining kelib chiqish sababi suyuqlik molekulalari orasidagi bog’lanish. Biror modda 
molekulalari orasidagi bog’lanish qancha katta bo’lsa sirt tarangligi qiymati ham shuncha katta bo’ladi. 
Demak: qutbli suyuqliklarning suyuqlik – gaz chegarasidagi sirt tarangligi qutbsiz molekulalarnikidan 
katta bo’ladi.