Диплом бўйича мутахассислиги: Педагог психолог Илмий даражаси: Мутахасис

Фикр-мулоҳаза асосида ҳаракат қилиш

Сизнинг соғлом иш муҳитингиз яхшиланишда давом этар экан, ходимларингиз фикр-мулоҳазаларини билдириши мумкинлигига ишонч ҳосил қилинг. Улар иш жойингизни ижобий, хавфсиз ва самарали майдонга айлантиришда қандай давом этишингиз мумкинлиги ҳақида фойдали фикрларни таклиф қилишлари мумкин. Мулоқот ходимларга улар номидан қилган ҳаракатларингиз ва келажакда нима кутишлари мумкинлигини тушунишга ёрдам бериш учун муҳимдир.


2.2.Самарали мулоқотни ташкил этиш усуллари
Мулоқотнинг мақсади кишиларнинг биргаликдаги фаолиятига эҳтиёжини акс эттиради. Бунда мулоқот шахслараро ўзаро таъсири сифатида намоён бўлади, яъни кишиларнинг биргаликдаги фаолияти жараёнида пайдо бўлувчи алоқа ва ўзаро таъсирлар йиғиндисидир. Биргаликдаги фаолият ва мулоқот ижтимоий назорат шароитида рўй беради. Жамият ижтимоий нормалар сифатида махсус хулқ-атвор намуналари тузилишини ишлаб чиққан. Ижтимоий нормалар кўлами ниҳоят кенг - меҳнат интизоми ҳарбий бурч ва ватанпарварлик, хушмуомалалик қоидалари ана шулар жумласидандир. Ижтимоий психология нуқтаи назаридан мулоқотга киришувчилар бажарадиган ролнинг "репертуар"ига мос ҳолда намоён бўлади. Психологияда "рол" деганда ижтимоий (сосиал) мавқени эгаллаб турувчи ҳар бир кишидан атрофдагилардан кутадиган, норматив томонидан маъқулланган хулқ-атвор намунаси тушунилади. (Ёш, мансаб, жинс ва оиладаги, ўқитувчи ва ўқувчи шифокор ва бемор, катта киши ёки бола, бошлиқ ёки ходим, она ёки буви, эркак ёки аёл, меҳмон ёки мезбон ролида намоён бўлиши мумкин). Ўз навбатида ҳар бир рол ўзига мос талабларга жавоб бериши керак.Замонавий инсон ҳамма жойда - ишда ҳам, шахсий ҳаётида ҳам муваффақиятли бўлишга интилади. Карера, оила, дўстлар ҳаётнинг барча қисмлари бўлиб, самарали мулоқот барча соҳаларни яхшилаш ва максимал келишувга эришиш имконини беради. Ҳар бир инсон ўзининг ижтимоий кўникмаларини оширишга интилиши керак. Агар дастлаб қийинчиликлар пайдо бўлса ҳам, вақт ўтиши билан бу билим муносиб натижаларга олиб келади - ишончли шахслараро алоқалар. Мулоқот мураккаб, кўп қиррали ва кўп элементли ҳодисадир. Бу алоқанинг оддий механизмини тушунишга, алоқа соҳасидаги барча билимларни саралашга ва уни ҳар қандай шахсий ва бизнес алоқаларига ўтказишга ёрдам берадиган тузилма. Ҳар қандай алоқа ҳолатида ҳар доим камида иккита субъект мавжуд - жўнатувчи ва қабул қилувчи. Биринчиси маълум бир хабарни юборади, иккинчиси мос равишда уни қабул қилади (агар биз тақдимотни мисол тариқасида оладиган бўлсак, битта маърузачи бутун аудиторияга мурожаат қилганда бир нечта адресат бўлиши мумкин). Хабар деганда жўнатувчидан қабул қилувчига узатиладиган маълумотлар йиғиндиси тушунилади. Булар нафақат сўзлар ёки товушлар, балки визуал диапазон, ҳиссий фон, интонатсиялар, имо-ишоралар, пантомима ва бошқалар. Ҳар қандай хабар у ёки бу алоқа канали ёрдамида узатилади. Алоқа канали ахборот узатишнинг ўзига хос воситасидир. Сўзлар (аниқроғи, сўзлар ва жумлаларнинг маъноси) оғзаки канал ёрдамида узатилади; товушлар, интонатсия, оҳанг ва тембр - вокал ёрдамида; ташқи кўриниш, имо-ишоралар, пантомима ва микромимикалар - оғзаки бўлмаган ва бошқалар ёрдамида. Шундай қилиб, алоқа каналлари ёрдамида жўнатувчи хабарни қабул қилувчига узатади. Натижада, қабул қилувчига маълум бир таъсир кўрсатилади - таъсир. Бу маълумот, келишув, келишмовчилик, тажовуз, тушунмовчилик ҳақида ўйлаш бўлиши мумкин. Қандай бўлмасин, буларнинг барчаси фикр-мулоҳазаларда - жавоб ёки хабарда ифодаланади. Шу билан бирга, субъектларнинг роллари ўзгаради. Қабул қилувчи фикр билдириш орқали жўнатувчига, жўнатувчи эса қабул қилувчига айланади. Умуман олганда, жўнатувчи ва олувчига бўлиниш жуда шартли, чунки томонларнинг ҳар бири навбат билан иккаласи ҳам. Ташкилот мақсадларини муваффақиятли амалга ошириш учун, албатта, самарали мулоқот зарур. Бузилган, нотўғри талқин қилинган хабарлар кўпинча йирик компаниялар, армиялар ва халқларнинг мағлубиятига сабаб бўлади. Бироқ, кўплаб менежерлар, тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳали ҳам мулоқотни буйруқ бериш, баҳслашиш ва баҳоналар қилишдан иборат деб ўйлашади. Ҳолбуки, биринчи нарса - фаол тинглаш. Самарали ёки самарасиз мулоқот мақсад ва режаларингизни ҳимоя қилиш учун бошқалар билан баҳслашишдир. Бу ғолиблар ва мағлублар борлигини англатади. Бу “мулоқот” услуби дунёни иккига: “тўғри ва нотўғри”, “ғалаба ва мағлубият” ёки “яхши ва ёмон”га, оралиқ ҳолатларни ҳисобга олмасдан, ажратувчи фалсафага асосланади. Фақат битта тўғри фикр бор, шунинг учун биз дунё ҳақидаги билимимизни бойитиб, тўлиқ тасаввур ҳосил қила оладиган одамларнинг қарашлари ва тажрибаларини эътиборсиз қолдиришимиз мумкин. Бунинг ўрнига биз доимо тор қарашларимизни ҳимоя қиламиз. Можародаги пауза, ҳимоячи вақтинча орқага чекинганда, муваффақиятли ҳисобланади. Охир-оқибат келишмовчиликлар қаршиликка, жамоа самарадорлигини йўқотишга ва ҳатто куч ва ҳурмат мувозанати ўрнатилмагунча саботажга айланади. Самарали мулоқот, ўз навбатида, бошқаларнинг қарашлари, ҳис-туйғулари ва фикрларини тушунишга қаратилган. Икки томон бир-бирини тингласа, иккаласи ҳам ғалаба қозонади. Ўзаро тушуниш ва ҳурмат ҳамкорлик, ўзаро боғлиқлик ва садоқатнинг асосига айланади. Ҳар бир томон: “Ҳа, мен шуни назарда тутгандим. Сиз мени тушуняпсизми". Самарали мулоқот хабарнинг маъносини йўқотишни минималлаштиришга имкон беради. Самарали мулоқот қобилиятлари қарама-қаршиликларнинг бирга яшашига имкон беради - бу бошқа нуқтаи назарни тушуниш ва муросага келишнинг энг юқори қобилиятидир. Нега ким ҳақ, ким ноҳақ деган баҳслашиш керак? Самарали мулоқотнинг мақсади ўзаро манфаатли ва шунинг учун доимий бўлган муносабатлар, қўллаб-қувватлаш ва иш муносабатларини қуриш ва ҳимоя қилишдир. Суҳбатдошнинг позитсияси ва ҳис-туйғуларини тинглаш ва тушуниш истагини намойиш этиш орқали (ўз нуқтаи назарингизни инкор этмасдан, сиз фойдали шартнома имзолаш ёки битимни ёпиш эҳтимолини оширадиган хавфсизлик ва маъқуллик муҳитини яратасиз. Самарали асослар. Алоқа Ахборот алмашинувининг оддий воситаси сифатида алоқа аллақачон энг оддий ҳайвонларда мавжуд.Инсон эволютсияси жараёнида мулоқотни мукаммалликка олиб келди.Оғзаки ва имо-ишора нутқи ривожланиб, аста-секин ёзма, рамзий ва образли бўлиб кенгайди.Аммо бу жараён тушунишни мураккаблаштирди ва самарали бўлди. Мулоқот алоҳида тадқиқот объектига айланади.Коммуникатив жараён беш элементни ўз ичига олади: Коммуникатор - ахборотни узатувчидир Ахборотни узатиш усули (у қандай амалга оширилади) Алоқа жараёни беш элементни ўз ичига олади: Коммуникатор ахборотни узатувчидир. Ахборотни узатиш усули (у қандай амалга оширилади). Томошабин ёки қабул қилувчи - бу хабар кимга мўлжалланган. Мулоқотнинг якуний босқичи, самарали мулоқот содир бўлганлигини тушунишга имкон беради. Бу фақат олдинги тўртта этарли даражада қониқарли бўлса мумкин. Самарали мулоқот тамойиллари Ижобий мулоқотсиз ҳар қандай масалада ўзаро тушунишга эришиб бўлмайди. Бошқа одамлар чиқувчи маълумотни тўғри қабул қилишига ишонч ҳосил қилиш учун бир қатор талаблар бажарилиши керак. Аввало, сиз самарали мулоқот тамойилларига эътибор беришингиз керак: Мулоқот икки томонлама бўлиши керак. Агар барча иштирокчилар суҳбатнинг ижобий натижасига қизиқиш билдирса ва бу улар учун эквивалент бўлса, керакли таъсир пайдо бўлади. Қабул қилувчи хабарни тўғри қабул қилиш учун барча саъй-ҳаракатларини қилиши керак. Хабар аниқ, тузилган ва қисқа бўлиши керак. Қабул қилувчи маърузачига ишониши, унинг фикрини ҳурмат қилиши ва унинг малакасига шубҳа қилмаслиги керак. Самарали мулоқот ҳар доим маълум бир вазиятда мақбул бўлган даражада ҳиссийдир. Сабр-тоқат ва бошқаларнинг камчиликларига кўнгил қўйиш. Ҳеч нарсани тузатишга ёки тузатишга уринмасдан, одамларни қандай бўлса, шундайлигича қабул қилиш. Самарали мулоқот қуйидаги талабларга жавоб беради: Ишончлилик, Ҳақиқийлик, Объективлик, ўз вақтидалик, Мақсадлилик, Фикр-мулоҳаза, "ташкилот мақсадига эришиш учун муҳим", "Очиқлик" (шаффофлик) каби мезон бўйича дозалаш. Алоқа ва ахборот ҳар хил, лекин бир-бирига боғлиқ нарсалар. Мулоқот нима хабар қилинаётганини ва бу "нима" қандай этказилишини ўз ичига олади. Мулоқот амалга ошиши учун камида икки киши керак бўлади. Шунинг учун, иштирокчиларнинг ҳар бири барча ёки бир нечта қобилиятларга эга бўлиши керак: кўриш, эшитиш, тегиниш, ҳид ва таъм. Самарали мулоқот томонларнинг ҳар биридан маълум маҳорат ва қобилиятларни талаб қилади. Мулоқот нафақат ахборотни жўнатиш ва қабул қилиш, ҳар бири фаол субъект бўлган икки шахснинг ўзаро хабардорлиги, биргаликдаги фаолиятни йўлга қўйишни назарда тутади. Шунинг учун коммуникатив жараёнда нафақат ахборот ҳаракати, балки унинг фаол алмашинуви ҳам мавжуд. Махсус инсоний маълумот алмашинувида ахборотнинг аҳамияти мулоқотнинг ҳар бир иштирокчиси учун алоҳида рол ўйнайди, чунки одамлар шунчаки сўз алмашадилар, балки умумий маънони ривожлантиришга интиладилар. Ва бу фақат маълумотни қабул қилиш эмас, балки тушуниш ва тушуниш шарти билан мумкин. 2 Касбий алоқа ва манипулятсия "Касбий алоқа" атамаси "бир касб вакиллари ўртасида касбий ривожланишга қаратилган билим, меҳнат ва ижодий фаолиятда маълумот алмашишнинг профессионал шартли жараёни", деб таърифланади, бу жараён давомида профессионал жамоалар яратилади. фикрлаш, хулқ-атвор ва жамият аъзолари ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг муайян нормалари." Касбий мулоқот деганда бир хил фаолият соҳасида ишлайдиган одамлар ўртасидаги ўзларининг касбий вазифаларини бажариш ёки уларнинг касбий манфаатларини қондириш билан боғлиқ мулоқот тушунилади. Касбий алоқа ўз ичига алоқа ва ахборот технологиялари соҳасидаги очиқ билимлар тизимини, касбий йўналтирилган ахборот ва коммуникатив кўникмаларни ўз ичига олади, уларнинг актуаллашуви ҳақиқий касбий йўналтирилган вазиятларда амалга оширилади. Таълим соҳасидаги профессионал алоқалар таркибида қуйидаги таркибий қисмлар ажратилади.
Республикамиз урта махсус, профессионал таълим тизимида оширилаётган кенг қамровли ислоҳотлар усиб келаётган ёш авлодда интеллектуал қобилиятлар ва касбий билимларни билишни кузда тутади. Бу эса уз навбатдаги касб-хунар мактабларида ишлаб чиқариш фанларидан ўқувларни илғор педагогик ва ахборот технологиялари асосида ташкил этишни, шу оркали ўқувчи касбий билим ва кўникмаларини шакллантиришни такомиллаштиришни тақозо қилади.
Касб мактабларида амалиётга оширилувчи ўқув дастурлари асосий ўқувчиларга амалий билимларни бериш, уларда ҳаётий хамда касбий фаолиятни амалиётга ёрдам бериш жараёнида унга олинган билимларни куллай олиш куникма ва меҳнат фаолиятини шакллантиришга юналтирилган педагогик фаолиятни яратиш. Ушбу педагогик хизмат таркибидаги касб хунар мактабларида амалга оширилувчи ўқувларнинг юкланган мақсадли мақсадини оширишга келади.
Бугунги кунлари ўқув юклари сифатни ишлаб чиқариш масаласига янги ёндашишни, бажарилган ишлар билан чекланмасдан, уни мунтазам равишда такомиллаштириш, янги услуб ва шаклларни ишлаб чикиш, юқорига юксалиш каби муҳим вазифаларни куймокда. Жумладан, касб-хунар мактабларида барча умумийкасбий ва махсус жиҳозлар буйича укув оператсиялари фанни ташкил этиш билан чекланмасдан, уларни янги муаммоли масалалар, топшириқлар, вазифалар билан бойитиш устида иш олиб бориш барча касб-хунар мактабларининг бош маслаларидан бирига айланиши керак.
Касб хунар мактабларда укув юклари самарадорлигини оширишга юналтирилган ишларнинг бош мақсади, уларда ўқувчиларга мустақил билимларни этказиб бериш, уларда мустақил онгни шакллантиришлантириш, юқори курсаткичларга эришиш омилларини аниклашдан иборат. Бу мақсаднинг ижобий эчимини таъминлаш бугунги кун талаби ва ижтимоий муносабатларни мустаҳкамлашнинг чуқурлашуви натижасида юзга келаётган ҳаётий зарурат ўқув ҳаракатларига яраша самарадорликни оширишга янгича дошувни шакллантириш заруриятини келтириб чикаради.
Хар бир таълим юналиши буйича ўқув оператсиясининг мантиқий -тузилиш шаклини аниқлаш, уларни бугунги кундаги кун талабларига мослаштириш, муаммоларли топшириқларни яратиш, уларда асосий услубий тавсиялар ва курсатмаларни тайёрлаш, педагогик технологияларнинг замонавий турларини қуллаш, дастлаб, иқтидорли укувчилар утиш гуруҳларида, қараб, ўқув яраёнига жорий этиш ва шу тарикувчилардай куникма ва профессионалларни профессионал шакллантирган хамда эришиш, педагог-мухандислар ривожлантиришини.Рағбатлантиришда барчага бир хил ёндашиш тамойилларидан воз кечиш, текшириш урнига тажриба фаоллигига ва ўқув ишлаб чиқариш сифатни ишлаб чиқаришга тааллукли булган аниқ ишининг сифати, ҳажмига караб, моддий-маънавий рағбатлан керак. Укув жараёнларида ўқувчилар фаоллигини ошириш мақсадида қуйидаги услуб кенг қўллаш керак:
- ўқув хоналарни замонавий техника, асбоблар билан жиҳозлаш ва улардан укув оператсияда унумли фойдаланиш, машФулотларни кичик гуруҳларда ташкил этиш;
- ўқув усулида замонавий педагогик технологиялар, интерфаоллардан фойдаланишни юлга куйиш;
- ўқувчи ҳаракатлар мавзуси буйичалар туплаган маълумотларни узаро муҳакама қилиш, қилинган танкидий ва мустахкил фикрларни тахлил қилиш, уларни умумий бошқариш;
- гуруҳларда фан-техника ривожига юналтирилган ишланишларни жонлантириш;
- ўқув ишлаш сифатини ишлаб чиқариш буйича ишлаб чиқариш хорижларини ургатиш, умумий бошқариш ва республикада кулланилиши мумкин булганлари буйича услубий кулламаларни ишлаб чикиш.
Ўқувчиларни ўқув ишларини яралашда касбий фаолиятда юкори кўрсаткичларга эришган, рақобатбардош кадрларни тайёрлаш тажрибасига эга малакали ишлаб чикариш воситаларига "Устоз-шогирд" тизими асосида бирлаштирилишини юлга куйиш муҳим.
Бу тизимнинг амалга ошириш касб-хунар мактаблари ва ишлаб чикариш корхоналари уртасида узаро хамкорлик ва манфаатли интегратсияни шакллантириш, созлашни Давлат таълим стандартлари талаблари даражасида ташкил этиш, укувчиларнинг ишлаб чикариш ва диплом олдиларини ишлаб чиқариш дастури талаблари даражасида юқори савиядаги юксалишларни таъминлаш, битирувчиларни ишлаб чиқаришга мўлжалланган. хизмат килади.
Касб-хунар мактаблари рахбарлари ва масʼул ходимларини ҳозирда юклашда жаббор килинган укувчиларни ишлаб чикаришдаги дастурий маҳсулотларга бирлашмалар учун маркетинг изланишларини уткариш, тегишли маʼлумотларнинг тулик базасини шакллантириш, юкларни яратиш жараёнларини таʼминлаш учун Давлат стандартлари талабларидаги даражасини оширишга қаратилган.
Республикамизда бозор муносабати бўйича қарор топган бугунги кун бўйича кадрлар тайёрловчи таълим муассасаси, берувчилари хамда биувчиларнинг узаро фаол мулокоти ва хамкорлигини замонавий ахборот-коммуникатсия технологиялари иш асосида йўлга куйиш муҳим ахамият касб этиш.
2019-йил 6-август куни қабул қилинган Узбекистон Республикаси Президентининг "Профессионал таълим тизимини янада такомиллаштиришга доир кушимча чора-тадбирлар туФрисида"ги ПФ-581 буйруғи билан Узбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020-йил 7-августдаги "Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 7 августдаги "Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томонидан узлуксиз таълим ва протсессуал таълим тизими, профессионал таълим тизимига мувофиқлиги" Солувчи норматив -хукукий хужжатларни тасдиклаш тўғрисида"ги № 466 қарорида профессионал таълим тизимиўрта ва ўрта махсус профессионал таълим боскичларини жорий килиш оркали меҳнат бозори учун профессионал ва ракобатбардош кадрлар тайёрлаш хамда юқори малакали ишчилар таркибини иннаватсион ва ахборот технологияларидан кенг фойдаланишга имкон беради. Касб-хунар мактабларида укувни ишлашни самарали ташкил этиш ва уткариш учун куйидаги тавсияларни тозалашга олиш керак:
- кичик сифатини таъминлашга қўйилган педагогик ва ахборот технологиялари, электрон таълим ресурслари ва мултимедиа такдимотларидан кенг фойдаланиш, бу борадаги чет эл тажрибасини урганиб қолиш;
- тармок ва тармокларга дастурларни, соҳани ривожлантиришни этилишнинг истикболли дастурларини ижросини таъминлаш самарасини ошириш;
- республикамиз буйича, айникса қишлоқ худларидаги касб -хунар мактабларини меҳнат бозорига мослашувчанлик даражасини кутариш, уларда тайёрланаётган юналишлар буйича укув оператсия диапозонини кенгайиб бориш;
- укувчиларни укув оператсия оркали касб эгаси сифатда меҳнат бозоридаги вазиятни туФри бахолаш ва узи учун макбул булган бандлик турини танлашга йўналтириш.


ХУЛОСА

Мамлакатимиз таълим соҳасида амалга оширилаётган барча саъй-ҳаракатлар кадрлар тайёрлаш, уз иқтидори ва истеъдодини тула-тукис намоён эта оладиган, хаётда уз урнини топишга кодир баркамол шахсларни вояга эткаришга юналтирилган. Зеро, бугун уз самараларини бераётган бунда эзгу ишлар келажакда давлатимизнинг юксак соғлиғи, ҳаётимизни янада оширишни таъминлашга хизмат қилиш шубхасиз.Шундай килиб, ўқув мосламалари яраланадиган ўқувчиларга бериладиган амалий билимлар Проффессионал таълим ҳамда касби хунар мактабларида ўқувчиларнинг касбий куникларини шакллантиришга ёрдам беради. Ўқув созламаларини илғор методлар, айниқса, янги педагогик ва ахборот технологиялари асосда ташкил этиш ушбу яраён самарадорлигини оширади.

Мулоқот ғоялар, фактлар, фикрлар, ҳис-туйғулар ёки инъикослар, ҳис-туйғулар ва муносабатларни бир кишидан иккинчисига оғзаки ёки бошқа шаклда этказиш орқали амалга оширилади, бу жавобда керакли реактсияни олишдир. Мулоқот жараёнини кўриб чиқаётганда шуни ҳисобга олиш керакки, инсоннинг мулоқоти шароитида нафақат ахборот қандай узатилиши, балки унинг қандай шакллантирилиши, тозаланиши ва ривожланиши ҳам муҳимдир.