Dinshunoslik ma'ruza doc

7.-Mavzu. ISLOMNING ASOSIY MANBALARI. 

 

R  e  j  a : 

1. Qur'oni  Karim suralarining to'planishi va mushaf qilinishi. 

2. Qur'oni Karimning ichki to'zilishi. 

3. Hadisi Sharif. 

4. Shariat (manbalari, xuquqiy mazhablar, qonan-qoidalari). 

 

Qur'oni  Karim  islom  dinining  muqaddas  yozuvi.  Qur'oni  Karim  Yer  yuzi  musulmonlarining 

muqaddas kitobi, dasturulamani, diniy ahkomlar manbaidir. 

Qur'on  so'zi  arabcha,  «qiroat  qilish»,  ya'ni  o'qish  fe'lidan  olingan  bo'lib,  «o'quv»  yoki  «o'qish» 

ma'nosini  bildiradi.  Ko'p  dinlarda,  ular  vujudga  kelgan  davr  tushunchasiga  xos  ravishda  bularni  «yozuv» 

yoki «yozuvlar» (masalan: xristian dinida «pisaniye» yoki «svyashennoye pisaniye») deb atash odat bo'lgan. 

Bunga o'xshash nomlar islomda ham Qur'onga nisbatan keng qullanilgan. Masalan, «Kalomi Alloh» (Alloh 

so'zi),  «Kalom  ash-sharif»  (Muqaddas  so'z),  «Mushaf  ash-sharif»  (Muqaddas  yozuv  bu  yerda  «mushaf» 

yozuv ma'nosida) va h.k. 

qur'oni Karimning oyat va suralari Muhammad payg'ambar davrlarida og'zaki qabul g'ilinib, yoddan 

talaffuz  qilinar  edi.  Uning  Qur'on  shaklida  matnini  to'plash  va  kitob  shakliga  keltirish  Muhammad 

payg'ambardan so'ng amalga oshirilgan. 

Payg'ambarimiz Muhammad (s.a.v.) nozil bo'lgan oyatlarni kelgusida bir mukammal mushabi sharif 

sifatida  keltirish  uchun  sahobai  kiromlardan  to'rt  kishini  –  Ali  ibn  Abu  Tolib,  Muoviya  ibn  Abu  sufyon, 

Ubay ibn Ka'ab, Zayd ibn Sobitni o'zlariga kotib qilib olgan ekanlar. Sahifalarni jam qilish va to'liq bir kitob 

shakliga  keltirish  harakati  janobi  payg'ambarimiz  alayhissalom  vafotlaridan  keyin  Abu  Bakr  Siddiq 

xalifaligi  davridan  boshlangan.  Bu  harakat  ikkinchi  xalifa  hazrati  Umar  davrlarida  davom  etib,  hazrati 

Usmon ibn Affon xalifalik zamonlarida tugallangan. qur'on sura va oyatlarini to'plash, tartibga solish Zayd 

ibn Sobitga topshirilgan. U o'zi va payg'ambarga yaqin bo'lgan ishonchli kishilar yoddan bilgan matnlarni 

to'plab  ko'chirgan.  651  yili  to'zilgan  bu    to'plam  «mashaf»,  ko'pincha  «Usmon  mushafi»  nomi  bilan 

yuritilgan.  Yangi  tuplamning  asl  nusxasi  Madinada  qoldirilgan  undan  uch  nusxa  ko'chirilib,  Kufa,  Basra, 

Damashq  shaharlariga  yuborilgan.  Usmon  mushafi  muqaddas  yozuv  sifatida  tasdiqlanib,  rasmiy  ravishda 

e'tirof etilgan. Bulardan bittasi O'zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasida saqlanmoqda. 

Qur'on  –  islomning  asosi,  diniy  marosimlar  dasturi  bo'lishi  bilan  birga  axloqiy  da'vat,  huquqiy 

me'yorlarni,  marosim  va  an'analarni,  millionlab  inson  hayoti  va  yashash  tarzining  eng  muhim  jihatlarini 

o'zida  mujassamlashtirgan  yozuvdir.  Uning  oyatlari  ommaviy  va  xususiy  marosimlarda,  namoz, davlat  va 

oila bayramlarida, kundalik hayotga aloqador turli anjumanlarda o'qilgan. Bu  yozuvdagi juda ko'p so'z va 

iboralar, tilidan va millatidan qat'i nazar, islomni qabul qilgan xalqlarning adabiy tiliga, kundalik muomala 

tiliga asrlar davomida singib ketgan. 

Qur'on jahon adabiyotining o'ziga xos bir yodgorligidir. U Sharq xalqlarining ijtimoiy va ma'naviy 

rivojiga ulkan ta'sir ko'rsatgan butun bashariyatning madaniy merosi qatoriga kiradi.