Dinshunoslik ma'ruza doc

Qur'oni Karim suralarining to'planishi va mushaf qilinishi.  Qur'on islomning muqaddas kitobi 

sifatida  «Allohning  mo'jizali  kalomi  bo'lib,  Muhammadga  vahiy  orqali  tushgan,  Tilovoti  ibodat 

hisoblanuvchi kitob» deb tavsiflanadi. 

Rivoyatlarga ko'ra, Qur'on sura va oyatlari Muhammadga parcha-parcha tarzida vahiy qilib borilgan; 

bu  vahiyning  birinchi  bayoni  «Laylatul  qadr»  kechasi  boshlanib,  uning  vafotigacha,  ya'ni  23  yil  davom 

etgan deb hisoblanadi. Keyinchalik islomda diniy an'ana buyicha hijradan 12 yil oldin ramazon oyining 27-

kuniga o'tar kechasi melodiy hisob bilan 610 yilning 31 iyulidan 1 avgustiga o'tar kechasi deb hisoblanadi. 

Qur'onni  vahiy qilishning boshlanishi to'g'risidagi tasavvur uning 97- «al-Qadr» surasida ifodalangan. 

Qur'on  matnlarining  to'planishi,  tahrir  qilinishi  va  muqaddas  yozuv  sifatida  e'tirof  etilishi 

Muhammad vafotidan keyin 20-25 yil davomida, dastlabki choriyorlar davrida amalga oshirilgan. 

Qur'onning  hozirgi  nushasidagi  114  ta  sura  taqqoslab  ko'rilsa,  Suhufda  hammasi  109  ta  sura 

bo'lganligi  va  birmuncha  suralar  bo'lmaganligi  aniqlangan.  Shundan  ham  ma'lum  bo'ladiki,  Suhuf  tarkibi 

to'la bo'lmagan. 

PDF created with pdfFactory trial version 

www.pdffactory.com

---

Hozirgi  kunda  Islom  olamida  4  ta  qadimiy  Mushaf  nusxalarining  borligi  ma'lum.  Ulardan  biri 

madinada saqlanayotgan asl nusxa bo'lib, islom  manbalarida u  «Imom»  nomi bilan tilga olinadi.  Ikkinchi 

nusxa  Ka'bada,  uchinchi  nusxa  Qohiradagi  Misr  milliy  kutubxonasida  saqlanmoqda.  Turtinchisi, 

Toshkentda O'zbekistonda xalqlari tarixi muzeyida saqlanib, 1989 yil boshlarida O'zbekiston musulmonlari 

diniy  idorasiga topshirilgan. 

Ayrim tadqiqotlarda Qur'onning oxirgi tahriri Umaviylar xonadonidan bo'lgan xalifa Abd al-Malik 

xukmronlik  qilgan  davrda  (685-705)  amalga  oshirilgan,  degan  fikr  ham  uchraydi.  Lekin    aslida  bu  tahrir 

emas. Shu davrgacha Kur'on matnida arab yozuviga xos bo'lgan qiska unlilarning belgilarigina emas, balki 

harflarning  ustiga  va  ostiga  qo'yiladigan  kalta  chiziqcha  ham  amalda  bo'lmagan.  Bu  hol  yozuvning 

o'qilishida  qiyinchilik  va  talaffo'zida  nomuvofiqlik  tug'dirar  edi.  Shuning  uchun  bu    davrda  Iroq  xokimi 

bo'lgan  al-Hajjoj  Qur'on  matnlarining  o'qilishidagi  chalkashliklarga  xotima  berish  maqsadida  shunday 

nuqtalar va belgilar  qo'yib chiqishni buyurgan.  Demaq  bu aslida faqat  unli harf belgilarini qo'yish bilan 

bog'liq ish bo'lgan va bu vaqtda Qur'on matniga o'zgartirishlar kiritish imkoniyati bo'lmagan. 

Yuqorida ilk manbalar asosida bayon etilgan Qur'on suralarining o'qilish davrlari, ular bilan bog'liq 

bo'lgan tarixiy voqealar, Muhammad vafotidan keyin suralarning to'planishi va musxaf qilinib, yagona kitob 

shakliga  keltirilishi  tafsilotlari  bilan  tanishgan  har  bir  kitobxon  islomshunoslik  va  qur'onshunoslikning 

qanday  mashshaqatli  yullarini  bosib  o'tganini  o'zi  tasavvur  qilishi  va  zarur    xulosalarni  chiqarib  olishi 

mumkin.