Dilnavoz Yusupova

 

---

169 
10. TEMURIYLAR DAVRI ADABIYOTI 
 
Amir Temur va temuriylar davrida Markaziy Osiyo va Xurosonda madaniyat va 
san‘at o‗z rivojining yuksak cho‗qqisiga ko‗tarildi. Falakiyotshunoslik, tarix, jo‗g‗rofiya, 
badiiy ijod, tilshunoslik va fanning boshqa qator sohalari gurkirab o‗sdi, bir qator buyuk 
olim va ijodkorlar yetishib chiqib, jahon madaniyati va faniga munosib hissa qo‗shdilar.
Bu davrda, ayniqsa, falakiyotshunoslik nihoyatda yuksaldi. Buyuk olim va 
mutafakkir Mirzo Ulug‗bek (1394 – 1449) Samarqandda birinchi falakiyotshunoslik 
akademiyasiga asos soldi. Ma‘lumotlarga ko‗ra, 1417-yili mazkur akademiyada 
dunyoning turli mamlakatlaridan kelgan olimlarning soni 100 dan oshib ketgan. 
Akademiyada 1018 ta yulduz tasvirlangan katalog tuzilgan. Yulduzlarning turish 
burchaklari sinus va tangenslari natural qiymatlarining jadvallari ishlab chiqilgan. Mirzo 
Ulug‗bek yaratgan «Ziji Ko‗ragoniy» jadvalida mazkur hisob-kitoblar haqida aniq 
ma‘lumot beriladi.
Ulug‗bek akademiyasining iste‘dodli vakili Ulug‗bekning shogirdi Ali Qushchi 
(1403 – 1474) o‗z zamonasining Ptolemeyi deb nom olgandi. Uning falakiyot, arifmetika 
va algebraga oid 6 ta kitobi bor.
Ulug‗bek akademiyasida yana Qozizoda Rumiy, G‗iyosiddin Jamshid kabi 
falakiyotshunoslar ham faoliyat olib borganlar.
Bu davrda tarixnavislik ham qator yutuqlarga erishdi. Sohibqiron Amir Temurning 
zafarli yurishlariga bag‗ishlangan 
Sharafiddin Ali Yazdiyning 
«
Zafarnoma
»
, Hofizi 
Abro‘ning 
«
Zubdat ut-tavorix
»
, Abdurazzoq Samarqandiyning 
«
Matla’ us-sa’dayn
»
,