Denov tuman 4-son kasb-hunar maktabi

34-Mavzu:Tormoz tizimining vazifasi
Tasnif. Har qanday avtomobilning tormoz tizimi soz bolsagina, uni ishlatishga ruxsat etiladi. Avtomobillarda tormoz tizimi - avtomobilni sekinlatish, to‘xtatish va to‘xtagan joyda tutib turish uchun kerak bo'ladi.
Tormozlash kuchi glldirak bilan yo‘l orasida, g‘ildirakning aylanishi ga qarshi yo'nalishda hosil bo'ladi. Gildirakdagi tormozlash kuchining maksimal qiymati tormozlash kuchini hosil qiluvchi mexanizm imkoniyatlariga, gNldirakka tushayotgan yuklanishlarga va yo‘l bilan ilashish koeffitsiyentiga bog‘liq bo‘ladi.Tormozlash kuchini belgilovchi barcha shartlar teng bodganda, tormoz tizimining samaradorligi birinchi navbatda avtomobilning tormozlanishini amalga oshiruvchi mexanizmlarning konstruksiyasiga bogMiqdir.Zamonaviy avtomobillarda harakatlanish xavfsizligini ta’minlash maqsadida, turlicha vazifalarni bajaruvchi bir necha tormoz tizimi o‘rnatiladi. Shu belgilarga qarab tormoz tizimlari ishchi. ehtiyot, to‘xtab turish va yordamchi tizimlarga bo‘linadi.Ishchi tormoz tizim i - avtomobilning barcha harakatlanish rejimlarida uning tezligini to‘xtatgunga qadar pasaytirish uchun ishlatiladi. U tormoz pedalini haydovchi oyog‘i bilan bosgandagi kuch ta’sirida ishga tushadi. Ishchi tormoz tizimi boshqa tormoz tizimlariga qaraganda eng katta samaradorlikka ega.Ehtiyot tormoz tizim i - ishchi tormoz tizimi ishlamay qolganda avtomobilni to‘xtatish uchun moMjallangan. Uning avtomobilni tormoz- lashga ko‘rsatadigan ta’siri ishchi tizimga qaraganda kamroq boiadi. Ehtiyot tizim vazifasini ko‘pincha ishchi tormoz tizimining buzilmagan qismi yoki to‘xtab turish tizimi bajarishi mumkin.To'xtab turish tormoz tizim i - avtomobilni o‘z-o‘zidan yurib ketishini (masalan, qiyaliklarda) bartaraf etish maqsadida, uni to‘xtab turgan joyida ushlab turish uchun xizmat qiladi. To‘xtab turish tormoz tizimi haydovchi qo‘li bilan qo‘l tormozining richagi orqali boshqariladi.Yordamchi tormoz tizimi - uzoq davom etadigan tormozlashda ishchi tormoz tizimiga tushadigan yuklanishlami kamaytirish maqsadida, og‘ir yuk ko‘taruvchi avtomobillarda (МАЗ, КрАЗ, КамАЗ) tormoz-sekinlatgich ko’rinishida ishlatiladi (masalan, tog‘lik yoki tepalik joylardan uzoq vaqt pastga tushishda).Tormoz tizimining tuzilishi. Tormoz tizimi umumiy ko’rinishda tormoz mexanizmlaridan va ularning yuritmalaridan tashkil topgan (21.1- chizma). Tormoz mexanizmlari tizim ishlagan paytda glldiraklarning aylanishiga to ‘sqinlik qiladi, natijada, glldiraklar bilan yo‘l orasida avtomobilni to‘xtatuvchi tormozlash kuchi hosil boiadi. Tormoz mexanizmlari (2) bevosita avtomobilning oldingi va orqa glldiraklariga joylashtiriladi.Tormoz yuritmasi kuchni haydovchi oyogldan tormoz mexanizmlariga uzatadi. asosiy tormoz silindri (5) va tormoz pedali (4),
Vazifasi. Tormoz boshqarmasi harakatlanayotgan avtomobil tezligini kamaytirish, to‘xtatish va to‘xtab turgan avtomobilni o‘z joyida ushlab turish uchun xizmat qiladi.
Tormoz tizimlarining turlari va
ularning vazifasi
Avtomobil tormoz boshqarmasi quyidagi tormoz tizimlaridan tuzilgan, ya’ni:

Tormoz boshqarmasi





Tormoz tizimlariga quyidagi talablar qo‘yiladi:

• 
  tormoz yo‘li minimal bo‘lishi;
  
• 
  tormoz berilganda muvozanat saqlanishi;
  
• 
  ko‘p tormoz berilganda ham tormozlash xususiyatini ustuvor saqlab qolishi;
  
• 
  tormoz yuritmasining ishga tushish muddati minimal bo‘lishi;
  
• 
  tormoz pedalini bosish kuchi va yuritish momenti bir-biriga mutanosib bo‘lishi;
  
• 
  tormoz yo‘li 80—180 m bo‘lganda tormoz pedalini bosiladigan kuch kichik bo‘lishi;
  
• 
  sezgi organlariga ta’sir qiladigan omillar (shovqin, hid va boshq.) bo‘lmasligi;
  
• 
  tormoz tizimlarining barcha elementlari ishonchli bo‘lishi; asosiy elementlarining mustahkamligi kafolatlangan bo‘lishi, kafolatlangan muddatgacha ishdan chiqmasligi, tormoz tizimining buzilganligi haqida haydovchini ogohlantiradigan signalizatsiya ko‘zda tutilishi lozim.
  

Tormoz tizimlarining umumiy tuzilishi,
xillari va ishlash tartibi