|
32-Mavzu:Rul boshqarmasi vazifasi
Rul boshqarmasi old tomondagi boshqariluvchi gNldiraklarni burish orqali avtomobilning harakatlanish yo‘nalishini o ‘zgartirish uchun xizmat qiladi. U rul mexanizmi va rul yuritmasidan tashkil topgan. Yuk k o ‘taruvchanligi katta bo‘lgan yuk avtom obillarining rul boshqarmasida kuchaytirgich ishlatiladi. Bu kuchaytirgich avtomobilni boshqarishni yengillashtiradi, rul chambaragiga tushayotgan turtkilami kamaytiradi va harakatlanish xavfsizligini oshiradi.Rul mexanizmi rul chambaragining aylanishlarini, boshqariluvchi g'ildiraklarning burilishini ta ’m inlovchi yuritm a tortqilarining ilgarilanma harakatiga aylantirib beradi. Bunda, haydovchi tomonidan rul chambaragi orqali buriluvchi g‘ildiraklarga uzatilayotgan kuch ko‘p martalab oshadi.Rul yuritmasi rul mexanizmi bilan hamkorlikda boshqarish kuchini haydovchidan bevosita g‘ildiraklarga uzatadi va bu bilan boshqariluvchi ghldiraklarni ma’lum bir burchakka burilishini ta’minlaydi.GMldiraklarning yon tomondan sirpanishsiz burilishlari uchun ulaming barchasi burilishning О markazidan chizilgan turli uzunlikdagi yoy bo’ylab g‘ildirashlari kerak (20.1-chizma). Bu paytda odingi boshqariluvchi gMldiraklar har xil burchakka burilishlari lozim. Burilish markaziga nisbatan ichki hisoblangan g‘ildirak a b burchakka, tashqi g‘ildirak esa undan kichik bolgan а н burchakka burilishi kerak. Bu rul yuritmasining richag va tortqilarini trapetsiya shaklida biriktirish bilan ta’minlanadi. Trapetsiyaga asos boblib avtomobilni oldingi ko‘prik to‘sini(1) xizmat qiladi, yon tom onlar esa chap (4) va o ‘ng (2) burish richaglaridir, trapetsiya tepasini richaglar bilan sharnirli bogMangan ko‘ndalang tortqi (3) hosil qiladi. Richaglarga (4 va 2), g‘ildirakning buriluvchi sapfasi (5) mahkam biriktirilgan.Buruvchi richaglardan biri, ko‘pincha, chap richag (4) rul mexanizmi bilan bo‘ylama tortqi (6) orqali bog'lanishga ega. Shunday qilib, rul mexanizmi harakatga keltirilganda bo’ylama tortqi oldinga yoki orqagasurilib, ikkala gNldirakni burilish chizmasiga mos ravishda har xil burchakka buradi.
Kuchaytirgichi bo'lm agan rul boshqarm asidagi detallarning joylashishini va o‘zaro ta’sirini (20.2- chizma, a) shartli tasvirda ko’rish mumkin. Bu yerda rul mexanizmi rul cham baragi (3), rul vali (2) va chervyakli shesternani (chervyakni) tishli stopor bilan ilashishidan hosil bo’lgan rul uzatmasidan (1) iborat. Stopor valiga rul yuritm asining soshkasi (9) mahkamlanadi. Soshka va rul boshqarm asining qolgan barcha detallari: bo‘ylama tortqi (8),
buriluvchi chap sapfaning tepa richagi (7), chap va o‘ng sapfaning pastki richaglari (5), ko‘ndalang tortqi (6) - rul yuritmasini tashkil qiladi.Boshqariluvchi g41diraklarning burilishi rul chambaragini aylantirish evaziga sodir bo‘ladi. Chambarak aylanma harakatni val (2) orqali rul uzatm asiga (1) uzatadi. Shunda sektor bilan ilashm ada bo‘lgan uzatmadagi chervyak o‘zining o‘qi bo‘ylab sektorni yuqoriga yoki pastga tomon siljitadi. Sektor vali aylanma harakatga keladi va uning chiqib turgan qismiga yuqori uchi bilan o‘tkazilgan soshkani buradi. Soshkani burilishi bo‘ylama tortqiga (8) uzatiladi va u o‘z o‘qi bo‘ylab suriladi.Bo‘ylama tortqi (8) buriluvchi sapfa (4) bilan yuqorigi richag (7) orqali boglangan, shuning uchun uning surilishi natijasida chap sapfa buriladi. Undan burish kuchi pastki richaglar (5) va ko‘ndalang tortqi (6) orqali o‘ng sapfaga uzatiladi. Shunday qilib, ikkala g‘ildirakning burilishi sodir bo‘ladi.Boshqariluvchi glldiraklar rul boshqarmasi vositasida 28 - 35° ga teng bo‘lgan, cheklangan burchakka buriladi. G'ildiraklar burilgandaavtomobilning kuzovi yoki osmasi detallariga tegib ketmasligi uchun ularning burilish burchagi chegaralab qo‘yiladi.Rul boshqarmasining konstruksiyasi boshqariluvchi gNldiraklar osmasining turiga juda ham bog‘liq boladi. Nomustaqil osmali oldingi g'ildiraklarda rul boshqarmasi shartli tasviri odatda 20.2-chizma, a shaklida ko‘rsatilganidek bo‘ladi, mustaqil osmada (20.2-chizma, b) esa rul yuritmasi birmuncha murakkablashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
