ÁdebIyàt -klàss ushÍn sàbàqlÍq-xrestomàtIyà Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan úshinshi bàsılım nóKIs «bIlIm» 2017 uoK

Kúlmegeysiz ǵarrıǵa
Bir kisiniń eki balası bar eken. Balalar shoq 
bolıp, ótken-ketken kempir-ǵarrı kórinse, ermeklep 
kúlip, áwereleydi eken. Bir kúni qońsıları kelip:
– «Seniń balalarıń shoǵıraq. Ǵarrı menen kempir 
kórse, ermekleydi. Házir bir kempirdi ermeklep qaldı. 
Balalarıńızǵa aytıp, tıyıńız», – depti.
Ol kisi balaların shaqırıp alıp, násiyat qılıp:
– «Kempir-ǵarrıǵa tiymeńiz, qayta sıylańız. Olarda 
sizlerdey aldın jas bolıp, bara-bara qartayǵan. Sizler 
de sonday bolıp qartayarsız, balalarım. Qoyıń ádeti-
ńizdi», – dedi.
Balalar sonnan soń kempir-ǵarrıǵa tiymeytuǵın 
bolıp, wáde berip ketip, biraz kún júrgennen soń sol 
wádesin umıtıp jáne bir mápilik ǵarrını ermekleydi.
Onnan soń balaların shaqırıp alıp atası:
– «Endi men bul dúnyada turǵım kelmeydi», – depti.
Balaları: – «Ol nege?» dep azar-bezer bolıptı.
Atası aytıptı: – «Eger men ólmey qartayǵanshelli 
tursam, sizlerge qusaǵan ádepsiz balalar ermek qılıp, 
mazamdı alar, dep qorqaman», – dedi.
Balalar atasınıń bul sózine júdá qısınıp, uyalǵa-
nınan betleri qızarıp ketti. Sonnan soń olar ǵarrı 
adamlarǵa kúliwdi, ermeklewdi baspúkil qoyıp, ádepli 
boldılar.
Maqal: «Ǵarrını sıyla, óziń ǵarrı bolarsań».
1. Ata-anaǵa, jası úlkenlerge sizler qanday múnásibette
bolasız?
2. «Jaqsı bala súyenish,
Jaman bala kúyinish»
— 
degen temada bayan jazıń.

---

125
Abbàz dàbÍloV
(1898 —1970)
Abbàz shàyır 1898-jılı házirgi 
Tàxtàkópir ràyonındàǵı Qàràoy degen 
jerde tuwılàdı. Abbàzdıń ákesi Dàbıl 
eski mektepte oqıp sàwàtın àshqàn. 
Sonlıqtàn onı àwılınıń àdàmlàrı 
«mollà bàlà» dep àtàǵàn. Dàbıl 
sàwàtlı bolsà dà, turmısı tómen 
bolǵàn. 1891-jılı Shımbày ràyonınà 
kóship keledi.
Bul jerge kóship kelgennen keyin, 
Abbàz dáslep àwıllıq meshitte, sońın àlà Qàràqum 
iyshànnıń medresesinde oqıǵàn. Biràq turmısı tómen 
bolǵànlıqtàn, medresede oqıwdı dàwàm ettire àlmàǵàn. 
Ol dáslep óziniń tuwısqàn àǵàsı Hàmzàdàn qıssà 
oqıwdı úyrenedi hám onıń jàzǵàn qosıqlàrın yàdlàp 
àlàdı. Ózi de endi qosıq jàzà bàslàydı. «Bàhàdır», 
«Biybisánem», «Námárt jigit nege dárkàr?» hám t. b. 
shıǵàrmàlàrı qàràqàlpàq ádebiyàtındà joqàrı bàhàlànàdı.