Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

PARSÍ NAMALARÍ
* * *
Kóńil daǵı qıynamas meni,
Júregimnen kem-kem alıslar.
Tegarannıń kógis gúlleri
Dártlerime dawa baǵıshlar
Shayxanashı duǵıjım mına,
Bul rustı qayıl etsem dep,
Ashshı araq, vino ornına,
Berer maǵan ashshı shay demlep.

---

243
Baǵıńızda túrli gúller bar,
Sıyla, lekin, búlinbe xojam.
Aqsham maǵan telmirer dilbar,
Sál serpilgen shıdırasınan.
Rossiyada qızlar janında,
Saqlaymız matawda kórkin.
Úyrenemiz posa alıwǵa,
Tóbelessiz, qanjarsız, biypul.
Tań kelbetli, kózleri janıq
Bul gózzalǵa meniń tillerim;
Xorasanı oramal alıp —
Berer edim Shiyraz gilemin.
Ashshı shay quyıp, iship kórermen,
Jalǵan sózdi aytpayman biraq,
Ózim ushın juwap berermen,
Seniń ushın bermeymen juwap.
Qaray berme esikke qatań,
Baǵıńızǵa, báribir jol, bar ...
Sál serpilgen shadırasınan
Aqsham maǵan telmirdi dilbar.
* * *
Ayttım búgin pulpurıshqa; maǵan
Ne beredi bersem túmendi,
Men Lalaǵa qalay aytaman
Parsı tilde «súyemen» dewdi?
Men pulpurıshqa ayttım qaytadan,
Sazday jeńil, bulaqtay taza
Lala ushın qalay aytaman,—
Parsı tilde sorayın posa?
Taǵı da men ayttım qaytadan,
Jasqanıwdı qaytarıp keyin,
Men Lalaǵa qalay aytaman,—
«Úyret maǵan sen menlik» deyin?

---

244
Juwap berdi ol pulpurısh qısqa;
Ashıqlıqtı aytalmas sózler,
Tek gúrsiniw shıǵadı tısqa,
Yaqıt bolıp janadı kózler.
Atı bolmas hárgiz posanıń,
Qábirdegi jazıw emes ol.
Jupar shashqan lala mısalı,
Láblerdegi erigen ses ol.
Sen ıshqıdan kepillik kútpe,
Jollarıńda quwanısh, muń bar.
«Menikiseń» dey alar tek de,
Shadıranı julqıǵan qollar.
* * *
Ayttıń maǵan Saadiy mudam
Aq siyneden posa alǵan dep.
Sál sabır et, waqtında buǵan,
Quday ushın úyrensem kerek!
Qosıq ayttıń: «Efrattan ótseń,
Gúller kórki qızlardan ısıq».
Shayırlıqqa saqıylıq etsem,
Jazar edim basqasha qosıq.
Sulıw bolsın yarım bir ǵana,
Men gúllerdi qırqıp taslayman,
Shahiydadan zıyat gúl-lala,
Tabılmasa deymen hesh qaydan.
Násiyat aytıp qıynawdı qoysań...
Men awlaqpan násiyat degennen.
Shayır bolıp tuwılǵan bolsam,
Shayırlarsha súyiseyin men!
* * *
Men Bosforda bolmadım hesh te,
Qoy, sorawlar bermegil maǵan.

---

245
Teńiz kórdim kózińde keshte, —
Rus jalın bolıp lawlaǵan.
Men Baǵdadta júrmedim, ıras,
Ákelmedim jipek, xnanı.
Dizeńizge bas qoyıp bir pás,
Bir dem alsam qalay boladı.
Sen janıma qımaǵıl jábir,
Ótinishim bos ketti. Jurtım—
Rossiyada ataqlı shayır
Bolǵanlıǵım sen ushın bir pul.
Kóńilimde garmonnıń sesti,
Aydın keshte iyttiń úrgeni.
Qıyalıńdı tartpayma heshbir
Rossiyanıń uzaq elleri?
Jabıqqannan kelmedim bunda,
Qıyalımdı meniń urladıń.
Eki qolın megzep aq quwǵa,
Eki qanat bolıp shırmadıń.
Nalımayman ótken ómirden,
Biraq, bir pás alayın tınım.
Sózler qozǵan shadlı elińnen,
Áńgimeler aytıp ber búgin.
Qoyǵıl meni sózine baylap,
Qıyalımda garmon sherteyin,
Arqadaǵı gózzaldı oylap
Gúrsinbeyin, árman eteyin.
Men Bosforda bolmadım hesh te,
Biraq, sóylep berermen saǵan.
Teńiz kórdim kózinde keshte,—
Kógis jalın bolıp lawlaǵan.
* * *
Nur aymalar Iran aqshamın,
Gúl jawdırar dalada—bayram.

---

246
Hayyam aytqan qosıqtı, janım,
Ayt aldımda bolayın hayran.
Gúl jawdırar dalada—bayram.
Ay nurına shomılar Shiyraz
Kókte oynar juldız shoǵırı.
Nıqap tutıp júredi gil naz,
Unamas bul maǵan oǵırı.
Ay nurına shomılar Shiyraz.
Kún almasın deyme júzlerin,
Qızlar nege júrer nıqapta?
Artıq súysin deyme ózlerin,
Koringisi kelmey shuwaqqa,
Qızlar nege júrer nıqapta?
Sen nıqaptı dos tutpa sánem,
Al sózimdi salmay talqıǵa.
Qısqa ómir bergen ǵoy álem,
Qana almassań onıń zawqına.
Al sózimdi salmay talqıǵa.
Táǵdirlerdiń qaralıgı da,
Bizge hújim ete almas zıyat.
Júzlerińdi xoshirey mına
Bul álemnen jasırıw uyat
Bergen onı ana tábiyat.
Gúl jawdırar baǵlarda keshte.
Ózim aytıp beremen saǵan—
Qosıqlardı Hayyam aytpaǵan,
Basqa mákan turıptı este...
Gúl jawdırar baǵlarda keshte.
Hawa taza, kók-kóńbek tınıq,
Men júrippen gúller aralap.
Jolawshı, sen uzaq jol júrip,
Kóre almassań shóllerdi biraq.
Hawa taza, kók-kóńbek, tınıq.

---

247
Jazıqlıqtan óterseń jaynap,
Baǵ ishi bay ireń, túrlerge.
Sen júreseń ásten abaylap,
Qulap ketpew ushın gúllerge.
Jazıqlıqtan óterseń jaynap.
Sıtırlar yaq, sıbırlar baǵlar,
Qosıǵınday Saadiydiń názik.
Ay ashılıp nur tókken shaǵlar
Baǵlar jáne kórkem hám qızıq,
Qosıǵınday Saadiydiń názik.
Kóńil kúyin taratar peri,
Sıbızǵıday jaǵımlı sonsha.
Qushaǵına ol alar bolsa,
Qalmas hárgiz hijran dártleri,
Sıbızǵıday jaǵımlı sonsha.
Sharshaǵanıń shıǵar keshegi,
Jollar júrip harıǵan adam,
Olpeń, salqın samal esedi,
Simiremen taza hawadan,
Olpeń, salqın samal esedi.
* * *
Xorasanda bir dárwaza bar,
Bosaǵası gúlge oranǵan.
Onda turar páriyshan nigar.
Xorasanda bir dárwaza bar,
Asha almay kettim dimardan.
Qollarımda kúsh bar qanshama,
Shashlarımda altın, zer ireń.
Ol qız meni tutqın qılsa da,
Qollarımda kúsh kóp bolsa da,
Ol esikti ashalmadım men.
Nege kerek meniń mártligim,
Nege kerek meniń qosıǵım?!

---

248
Sháhiy meni súymese búgin,
Ashalmasam onıń esigin,
Nege kerek meniń mártligim?!
Rossiyaǵa qaytaman endi,
Iran! Seni qaldırǵanım ba?
Júrmespen be qayta bul joldı —
Watanım tur kózim aldında,
Rossiyaǵa qaytaman endi.
Xosh bol endi, xosh bol periyzat,
Dárwazańdı ashalmasam da,
Dártiń menen bolarman abat.
Ant etemen oylap jasawǵa,
Xosh bol endi. Xosh bol, periyzat.
* * *
Ferdawsiydiń kórkem Watanı,
Xoshmináyim kózleri oyshań.
Bul rustı—qızǵın máháli,
Hárgiz-hárgiz umıta almaysań,
Ferdawsiydiń kórkem Watanı.
Ájayıpsań, kórkemseń Iran,
Shamshıraqtay janar lalalar.
Qıyallarım eligip buǵan,
Basqa úlkelerdi aralar.
Ájayıpsań, kórkemseń Iran.
Simireyin sońǵı mártebe,
Xosh iyisti sherbettey suwıq.
Xoshlaspaymız dew — bul qamtáme,
Janım, Shahiy, sestińdi tınıq
Tınlayın men sońǵı mártebe.
Men ózińdi umıtarman ba?
Qayda barsam, qayaqta júrsem,

---

249
Seni aytıp kóringen janǵa,
Kóz aldımda bolarsań bir sen —
Seni máńgi umıtıw qayda.
Men qayǵıńnan ketpespen kóship.
Kerek bolar saǵınsań keshte,
Qaldırayın saǵan bir qosıq,
Onı aytıp sen meni esle.
Dawısımdı qosıqtan esit...
* * *
Shayır bolıw-juwabım tayın;
Aytar bolsam haqıyqat gózlep,
Erkeletip basqanıń janın,
Jara salıw janıńa júzlep.
Shayır degen dúnyaǵa sırlas.
Ayan bolar saǵan búgini.
Búlbúllerdıń janı qıynalmas,
Tek bir qosıq aytatuǵını.
Sıńǵırlawıq ermekseń jurtqa,
Háy, sen totı, dawıs joq sende,
Ózińshelik kerek qosıqqa,
Baqa qusap baq-baq etseń de.
Araq haram depti Muhammed,
Shıǵarmaptı jurttı sáwirge.
Sonıń ushın shayır vino iship,
Urar eken ózin jábirge.
Shayır kelse súyiklisine,
Yarı ashsa basqaǵa qushaq,
Ot tússe de janıp ishine,
Shayır oǵan urmadı pıshaq.
Qızǵanıshtan júregi jansa,
Gúbirlener úyine deyin;

---

250
«Táǵdirime jazılǵan bolsa,
Qańǵırıp-aq, endi óleyin.»
* * *
Qız qolları bir jup aq qustay
Altın shashım ara dildirer.
Ishqı—qosıq mısal tawıstay
Jáhán gezip aralap júrer.
Bir waqları ayttım namalar,
Aytıp turman qaytadan ózim.
Sonıń ushın tereń dem alar
Náziklikke shomılǵan sózim.
Janıń bolsa muhabbat jayı,
Júrek bolar bir bólek altın.
Tegarannıń kóktegi ayı,
Qosıǵıma bere almas jarqın.
Endi qalay jasayman, janım,
Kúyeyin be Shahiy nazına,
Ya qartayıp qashqanda sánim,
Shad bolsam ba ıshqı sazıma?
Hárkimde bir jol bar unamlı,
Hárkimde bir ózgeshe háwes.
Jaman qosıq aytsa iranlı,
Bilip qoyıń, Shiyrazlı emes.
Qosıgımdı meniń soraǵan
Adamlarǵa bılay aytıńlar;
Sulıw aytar edi ol adam,
Joldan urdı onı aq quwlar.
* * *
«Nelikten ay sewer óli nur
Xorasannıń gúl baǵlarına?

---

251
Engendeymen rus jeriniń
Perdelengen dumanlarına.—
Dep soradım, ázizim Lala,
Túngi ǵam-gún sáwir tallardan,
Olar maǵan aytpadı nawa,
Tek úndemey qaradı maǵan.
Nelikten ay nur sewer ǵam-gún?»
Dep soradım búgin gúllerden.
Olar ayttı: «Sorap kór aldın,
Lala gúlden tańda terbelgen».
Japıraqların shayqadı lala,
Ol sıldırlap sır asha ketti;
«Basqa menen kórdim baǵana,
Shahiy basqa birewdi ópti.»
Shahiy ayttı: «Rus bilmeydi...
Janı—qosıq, qosıǵı—janı...»
Sol ushın ay sáwle sewmeydi,
Gúńgirtligi-qayǵısı, ǵamı.
Ózgeris kóp bolar álemde,
Birew qáler, birew qálemes...
Biraq, ozim túnler degende,
Aylı túnge bolarman háwes...