Ádebiyat -klàSLÀr ushín sàBÀQLÍq qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn Qayta islengen hám tolıqtırılǵan 4-basılımı NÓkis «bilim» 2019 p I k I r b I l d I r I w s h I l e r

QÍS KÓRINISLERINEN
Biziń awıl arqada,
Qıs tańında qızıq dım,
Bir jaǵında Bórshi taw,
Bir jaǵında Qızıl qum.
Keń dalamız-keń jaylaw,
Aq kórpesin jamılar,
Túni menen aq boran,
Dalanı gezip sabılar.
Tań ata boran talǵısıp,
Tıp-tınısh qáddin uslaydı,
Tún boyına jılawıq,
Úkeme meniń uqsaydı.

---

52
* * *
Erte turıp azanda,
Terezege qarasam,
«Órmekshi qurǵan órnegin
Sheber eken orasan» —
Dep oylasam, kún shıǵa,
Maǵan keldi bóten oy:
Órmekshi awı degenim,
Qıs qırawı eken ǵoy.
* * *
Shopan atam kirdi úyge,
Aq qırawǵa oranıp,
Ákelgendey ertip ol,
Dalanıń tentek boranın.
— Sálem, meniń balalarım! —
Dep kelgende atamız,
Quwanısıp shadlanıp
Jabırlasıp qalamız.
Uqsaydı Ayazbabaǵa,
Qıs kúninen alıp nur.
Kelbeti de ájayıp,
Júzinen nur tamıp tur.
Ol keliwden úyimiz,
Jaz kúnindey jaynaydı,
Qorshap alıp atamdı,
Úkelerim oynaydı.
Tań azannan hár kúni,
Atam bop berip sálemin,
Biziń úyden baslaydı,
Ayazbaba qádemin.

---

53
Sîràw hám tàpsırmàlàr
1. Ǵ. Såytnàzàrîvtıń ómiri hám àtqàrǵàn õızmåtlåri hàqqındà nålårdi bilåsiz?
2. Shayırdıń «Atpas bolar aqquwdı» balladası qanday temaǵa arnalǵan?
3. Kólde júzgen jup aqquwdıń birewi ne ushın jetim qaladı?
4. Mergen ekinshi aqquwdı da ne ushın atpaqshı boladı?
5. Mergenge kim aqıl-keńes beredi?
6. Shayırdıń
 «
Qıs kórinislerinen» qosıǵında tábiyat gózzallıǵı qalayınsha súw- 
retlengen.
7. Shayır hám jazıwshı proza tarawına qaysı shıǵarmaları menen úles qostı? 
ÁDÅBIYÀT TÅÎRIYÀSÍNÀN MÀǴLÍWMÀT
BÀLLÀDÀ HÀQQÍNDÀ TÚSINIK
Bàllàdà
— fràncuz sózinån àlınıp, àyàq-îyın qîsıǵı dågåndi bildirådi. 
Bàllàdà dà kishkånå syujåt pàydàlànılàdı, sînıń månån birgå shàyırdıń 
jåkå såzimlåri, ishki kåshirmålåri bårilådi. Sînıń ushın dà bàllàdà lirî-
epikàlıq jànrǵà kirådi. Dáslåbindå bàllàdàlàr ıshqı-muhàbbàt tåmàsındàǵı 
õàlıq qîsıqlàrı tiykàrındà pàydà bîlıp, îrtà ásirlik Frànciyàdà hám 
Prîvànstà kåń tàrqàlǵàn. Sîńın àlà bàllàdà Štàliyàǵà ótip, îyànıw dáwi-
riniń shàyırlàrı À.Dàntåniń hám F. Påtràrkànıń dóråtpålårindå pîeziyà 
jànrı sıpàtındà qáliplåsådi hám dáslåpki àyàq-îyın hám muzıkà bólimlåri 
înnàn túsip qàlàdı. Usılàyınshà bàllàdà qîspàlı qásiyåtlårinån àjıràlıp, 
tåk ǵànà pîeziyà jànrındàǵı shıǵàrmà bîlıp qàlàdı. Rus shàyırlàrı 
V. Jukîvskiy, À. S. Pushkin, M. Yu. Lårmîntîv, À. K. Tîlstîy, N. Tiõînîvlàr 
bàllàdànıń ájàyıp úlgilårin dóråtkån bîlsà, ózbåk ádåbiyàtındà Hámid 
Álimjàn, Màõsud Shàyõzàdà, Uyǵın, Hámid Ǵulàmnıń dóråtpålårindå då 
ájàyıp bàllàdàlàr bàr. 
ÕÕ ásirgå kålip bålgili qàràqàlpàq shàyırlàrı Nàwrız Jàpàqîvtıń 
«Qîs tåråk hàqqındà bàllàdà», Õîjàbåk Såytîvtıń «Jåtim qız hàqqındà 
bàllàdà», «Någr bàlàsı hàqqındà bàllàdà», Àsàn Bågimîvtıń «Suw hàq-
qındà bàllàdà», Tilåwbårgån Jumàmuràtîvtıń «Ushıràsıw» bàllàdàsı, 
Jîlmurzà Àymurzàåvtıń «Ànà bàllàdàsı», «Àq tåråk bàllàdàsı», Ǵàlım 
Såytnàzàrîvtıń «Nàdånkà», «Àtpàs bîlàr àqquwdı» bàllàdàlàrı, Šbràyım 
Yusupîvtıń «Bulàq hàqqındà bàllàdà» Màràt Qàràbàåvtıń «Tåńiz hám 
bàlıqshı» h.t.b shàyırlàrdıń birnåshå bàllàdàlàrı dóråtildi.

---

54