Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Miynet qatnasıqları – jumıs beriwshi menen jallanba islewshi ortasında miynet sharayatları hám miynetke haqı tólew boyınsha qatnasıqlar.

Jumısqa jallaw boyınsha kárxana basqarması (hákimiyatı) hám islewshiler ortasındaǵı qatnasıq miynet shártnamaları járdeminde qáliplesedi. Miynet shártnamaları dáslep, xızmet haqınıń stavkası, normadan artıqsha orınlanǵan jumıslar ushın stavka, dem alıs kúnleri, pensiya fondları hám den sawlıqtı saqlawǵa ajıratpalar hámde bahalardıń ózgerisin esapqa alıp tutınıw sebeti qunın tártipke salıw sıyaqlı táreplerin óz ishine aladı ( 12.1-sızılma). Keyin miynet sharayatın máseleleri qarap shıǵıladı. Aqırında, bir qatar shólkemlestiriwshilik máseleler sheshiledi. Ádette, kelisim bir neshe jılǵa (tiykarınan, úsh jılǵa) dúziledi.
12.1-sızılma. Miynet shártnamasınıń quramı


Kópshilik mámleketlerde miynet qatnasıqlarınıń rawajlanıwında baslı másele jumıssızlıqtı sociallıq kepillik penen támiyinlewge, islewshilerdiń miynet sharayatların jaqsılaw hám xızmet haqını arttırıw imkaniyatları menen baylanıslı máseleler esaplanadı. Bul qatnasıqlardı sheshiwde tiykarǵı rol kásiplik awqamlarına tiyisli boladı.


Kásiplik awqam (trade union) - jumıs beriwshi menen jumısqa jallanıwshı ortasındaǵı miynet qatnasıqlarınıń qáliplesiwi, háreket etiwi hám tártipke salınıwında jumısqa jallanıwshılardıń mápleri qorǵawshı jámáátlik shólkem. Kópshilik bazarlarda islewshiler ózleriniń jumıs kúshin kásiplik awqamları arqalı jámáát bolıp “satadı”. Kásiplik awqamlar salıstırmalı kóp sanlı iske jallawshılar menen sóylesiwler alıp baradı hám olardıń tiykarǵı ekonomikalıq waz ıypası xızmet haqını arttırıwdan ibarat boladı. Kásiplik awqamlar bul maqsetke túrli jollar menen erisiwi múmkin.

1.