Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Tórtinshiden, waqıt faktorına baylanıslı ózgeshelikler boladı. Ekonomikanıń basqa tarawlarında jumıstıń nátiyjesin sol waqıtta kóriwge boladı. Al awıl xojalıǵında bolsa óndiris cikllı uzaq dawam etedi. Báhárde egilgen ónimniń nátiyjesin gúzdiń aqırına barıp biliw múmkin, baǵshılıq hám sharwashılıqta bolsa onnan da kóp dáwirlerge sozıladı.
Besinshiden, óndiristiń máwsimlik xarakterine baylanıslı ózgeshelikke iye bolıp, bul jaǵday awıl xojalıǵında bar bolǵan miynet qurallarınan, yaǵnıy kombayn, túrli egis ásbapları hám sol sıyaqlılardan paydalanıw waqtına tikkeley tási r kórsetedi. Sebebi bul miynet qurallarınan jıldıń málim múddetlerinde ǵana paydalanıladı, qalǵan waqıtta bolsa olar bos turadı. Mısalı, seyalkadan egislik dáwirinde paydalanılsa, ǵálle orıw kombaynleri, paxta teriw mashinaları bolsa jıyın - terim waqtında ǵana isletiledi.
Demek, awıl xojalıǵında tiykarǵı hám aylanıs kapitalınıń háreketinde de basqa tarawlarǵa salıstırǵanda ózgeshelikler boladı. Olardıń aylanısı jıl dawamında birdey bolmaydı. Qıs máwsiminde aylanıs qarjılarınıń kópshilik bólegi awısıq bólekl er


kórinisinde bolsa, egislik dáwirinde tuqım, janılǵı, tógin sıyaqlı qarjılardıń úlesi joqarı boladı.
Juwmaqlastırıp aytqanda, awıl xojalıq óndirisinde de óndiristiń tiykarǵı faktorları jer, kapital, isbilermenlik qábilet hám jumıs kúshi qatnasıp, bunda jer áhmiyetli óndiris quralı sıpatında háreket etedi. Biraq biz aldın aytıp ótkenimizdey, óndiris processinde de óndiris quralların, sonıń ishinde, jerdi háreketke keltirip, onnan ónimli paydalanatuǵın, onıń ekonomikalıq ónimdarlıǵın arttıratuǵın faktor – insan faktorı, yaǵnıy isbilermenlik qábileti hám jumıs kúshi esaplanadı.
Agrar qatnasıqlardı úyreniwde de jumıs kúshiniń, janlı miynettiń aktiv rol atqarıwın, onıń barlıq materiallıq qurallarǵa jan berip, háreketke keltiriwshi rolin túsinbewshilik, kóplegen qáte pikir hám nadurıs kóz-qaraslarǵa alıp keledi. Bul máselelerdi durıs túsiniwde renta qatnasıqların úyreniw áhmiyetli orın iyeleydi.

2. Renta qatnasıqları. Rentanıń túrleri. Ijara haqı