Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Milliy ekonomikada óndiris, xızmet kórsetiw kólemi hám olardıń ósiwi bir qatar kórsetkishler sisteması arqalı, mikro hám makroekonomikalıq dárejede anıqlanıp, analizlenedi. Makroekomika – bul mámleket kóleminde ekonomikanıń óz- ara baylanısta hám tásirde háreket etetuǵın tarawlar, salalar, aymaq dúzilislerin bir pútin etip birlestiretuǵın milliy xojalıq sisteması. Makroekonomika óz ishine ekonomikanıń materiallıq hám materiallıq emes óndiris hámde xızmet kórsetiw tarawların, bank, finans, qamsızlandırıw, bajıxanalardı birlestiredi.

2. Tiykarǵı makroekonomikalıq kórsetkishler

Milliy ekonomikanıń rawajlanıw dárejesin anıqlawda bir qatar makroekonomikalıq kórsetkishler háreket etedi.

Pútkil milliy ekonomikanıń jaǵdayın xarakterlewshi áhmiyetli makroekonomikalıq kórsetkishler – jalpı ishki ónim (JIÓ), jalpı milliy ónim (JMÓ), sap milliy ónim (SMÓ), milliy dáramat (MD), xalıq dáramatları (XD), jumıs kúshiniń bánliligi, jumıssızlıq, inflyaciya hám basqa usılar sıyaqlılar esaplanadı. Bul kórsetkishler materiallıq ónidiris hám xızmet kórsetiw tarawlarındaǵı barlıq xojalıqlardıń ekonomikalıq xızmetiniń ulıwma hám aqırǵı nátiyjelerin óz ishine qamtıp aladı.
Jámiyetli tákirar óndiris nátiyjesinde mámleket kóleminde milliy ónim jaratıladı. Milliy ónim – mámleket ekonomikasında jaratılǵan ónimler hám xızmetlerdiń ulıwma muǵdarı. Ol barlıq materiallıq hám materiallıq emes ónimlerdi islep shıǵarıw hám xızmetlerdi óz ishine alıp, házirgi waqıtta biziń mámleketimizde qollanılıp atırǵan milliy esaplar sistemasında jalpı milliy ónim (JMÓ) dep júrgiziledi. Jalpı milliy ónim
– bul óz mámleketi yamasa sırt elde jaylasqan milliy kárxanalar tárepinen jaratılǵan tovar hám xızmetlerdiń ulıwmalıq muǵdarınıń jámi qunı esaplanadı. Sonı aytıw kerek, milliy ekonomikanıń rawajlanıw dárejesin anıǵıraq sáwlel endiriw hám salıstırıw ushın jalpı ishki ónim (JIÓ) kórsetkishi qolaylıraq. Sonlıqtan házirgi waqıtta kópshilik mámleketler usı korsetkishten paydalanadı.

Makroekonomikalıq aylanıs processinde ekonomika eki sektorǵa ajıraladı:

1.