Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Sırtellerdegimilliykárxanalarónimi

Sırt el kárxanalarınıń ónimi М1	Milliy kárxanalardıń ónimi М2	М3
4 trln. sum	24 trln. sum	6 trln. sum

Sızılmadan kórinip turǵanınday, mámleket JMÓ 30 trln. sumdı (M ₂ hám M₃ shártli sanlardıń jıyındısı), JIÓ bolsa 28 trln. sumdı (M ₂ hám M₁ shártli sanlardıń jıyındısı) quraydı.
JMÓ hám JIÓ ortasındaǵı parq onshelli áhmiyetli emes. Bul parq rawajlanǵan mámleketlerde JIÓ niń ±1% in quraydı. BMSh statistika xızmeti tiykarǵı kórsetkish sıpatında JIÓdi paydalanıwdı usınıs etedi. Jaqın waqıtlarǵa shekem AQSh hám Yaponiyada JMÓ kórsetkishi qollanılar edi, házirgi waqıtta bul mámleketler de JIÓ kórsetkishin qollana basladı.

3. Nominal hám real jalpı ishki ónim

Jámiyettiń erisken ekonomikalıq nátiyjesin JIÓ niń kólemi belgileydi. Biraq bunıń ushın nominal hám real JIÓdi bir-birinen ajırata biliw kerek.

Nominal JIÓ - bul tovar hám xızmetlerdiń aǵımdaǵı bahalarda esaplanǵan bazar qunı. Bul eki faktorǵa baylanıslı boladı. Birinshiden, tovar hám xızmetlerdiń muǵdarı. Ekinshisi, olar bahasınıń ósiwi. Nominal JIÓ inflyaciya tásirinde bolǵan, yaǵnıy onnan tazalanbay turıp esaplanǵan ónim boladı. Bul bahanıń ózgeriwine baylanıslı bolǵanlıqtan haqıyqıy ekonomikalıq nátiyjeni durıs kórsetpeydi. Erkin mısal alsaq, «A» tovarı aldın 10000 dana shıǵarılǵan bolıp, hár biriniń bahası 5000 sum bolǵan. Bunda olardıń bazar qunı 50 mln.sumǵa (10000*5000=50000000) teń boladı. Keyinala «A» tovarı 10000 dana shıǵarılǵan bolıp, hár biriniń bahası 6000 sumǵa jetken. Demek, jámi tovardıń bazar qunı ámelde joqarılamaǵan, biraq onıń bazar qunı
20 procentke kóbeygen. Soǵan qarap JIÓ 20 procent kóbeydi dep esaplaw nadurıs boladı, sebebi onıń kólemi baha esabınan kóbeygen, ámelde bolsa onıń muǵdarı ózgermey qalǵan.