Dawletmuratov Adilbay Mirzabaevich

Tayanısh túsinikler


Bazar ekonomikası, klassik bazar ekonomikası, házirgi zaman rawajlanġan bazar ekonomiaksı, ótiw dáwiri, bazar ekonomikasına ótıw jolları, klassik jol, koloniyalıqtan azat bolǵan mámleketler jolı, bazar ekonomikasına ótiwdiń milliy modelleri, rawajlanıwdıń “ózbek modeli“, ótiw koncepciyası, ekonomikalıq reformalar, menshik qatnasıqları reforması, agrar reforma, finans-kredit tarawı reforması, sociallıq reforma, baha reforması, sırtqı ekonomikalıq baylanıslar reforması, ekonomikanı erkinlestiriw, ekonomikanı modernizaciyalaw, makroekonomikalıq turaqlılıqtı támiyinlew.

3. MODUL. MIKROEKONOMIKANÍŃ HÁREKET ETIWI HÁM RAWAJLANÍW NÍZAMLÍQLARÍ

7. 
   TEMA. TALAP HÁM USINIS TEORIYASÍ. BAZAR TEŃSALMAQLÍĠÍ
   

1. lekciyanıń jobası:

1. 
   Talap túsinigi. Talapqa tásir etiwshi faktorlar.
   
2. 
   Talap nızamı. Talaptıń elastikligi
   

1. Talap túsinigi. Talapqa tásir etiwshi faktorlar

Biz kúndelikli turmısta bir tovardıń bazarı shaqqan bolıp tez satılıwın, basqa tovardıń bolsa bazarı tómen bolıp, onıń uzaq satılmay turıp qalıwın gúzetemiz. Ne ushın bunday boladı? Bunıń tiykarǵı sebebi ol yaki bul tovarǵa talaptıń túrlishe bolıwı, mine usı faktor bazarǵa kúshli tásir etedi.

Bazarǵa qarıydarlar óz talabı menen shıǵadı, buǵan juwap retinde satıwshılar tovarın usınıs etedi. Talap tutınıwshınıń mútájligin bildiredi, mútájlik bolmaǵan jerde talap ta bolmaydı. Biraq mútájlik bola turıp talap bolmawı da múmkin, sebebi tovardı satıp alıw ushın pul jetpeydi. Demek, talap bul bazarǵa shıqqan mútájlik, biraq talap – bul ápiwayı mútájlik emes, al tólew qábiletine iye, pul menen támiyinlengen mútájlik. Mısalı, kimnińdur mebel satıp alıw qálewi bar bolsa, biraq onı satıp alıw ushın zárúr muǵdarda pulı bolmasa, qálewi júzege shıqpaydı, onıń mútájligi mebel bazarında talaptı payda etpeydi.
Ayırım qarıydar, qandayda tutınıwshılar toparı yamasa pútkil jámiyet aǵzaları ámelde satıp alıwı múmkin bolǵan tovarlar kólemi talap etilgen tovar muǵdarı dep ataladı. Tutınıwshılar satıp alıwdı qálep atırǵan tovarlar kólemi menen olar tárepinen real satıp alınǵan tovarlar muǵdarın bir-birinen ajırata biliw kerek, sebebi olar sáykes kelmewi de múmkin.

Mútájlik bolǵan halda tovardı satıp alıw qarıydardıń pulınıń muǵdarına hám tovar bahasına baylanıslı boladı. Bul satıp alıw ushın puldıń jetiwi yamasa jetpewshiligin bildiredi. Demek, mútájliktiń bazardaǵı talapqa aylanıwı pul hám baha arqalı ámelge asırıladı ( 7.1-sızılma).