Davlat shakllari

Federativ davlat belgilari:

• 
  federatsiya hududi uning subyektlari hududidan tashkil topadi;
  
• 
  oliy qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati federal davlat organlariga tegishli bo‘ladi;
  
• 
  federatsiya subyektlari va federatsiyaning o‘zi o‘rtasidagi vakolatlar ittifoq konstitutsiyasi bilan ajratiladi;
  
• 
  federatsiya subyektlari o‘z konstitutsiyasi, o‘zlarining qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud organlariga ega;
  
• 
  federatsiyaning oliy qonun chiqaruvchi (vakillik) idorasi ikki palatali tuzilishga ega (federatsiya a’zolarining manfaatlarini ifoda etuvchi palata mavjud);
  
• 
  ikki fuqarolilik (ittifoq va federatsiya subyektlari fuqarosi);
  

Hozirgi kunda jahonda 20 tadan sal ko‘proq federatsiyalar mavjud1.

Ittifoq federatsiyasi hududi uning subyektlari hududlaridan tashkil topgani uchun federatsiyaning har bir subyekti fuqarosi bir vaqtning o‘zida butun mamlakat fuqarosi hisoblanadi. Bunday davlat yagona federal Qurolli Kuchlariga, moliyaviy, soliq va pul tizimlariga ega bo‘ladi. Federatsiya субъектлари ўз ҳарбий қисмларига ega bo‘lishlari mumkin bo‘lsada, asosiy tashqi siyosiy faoliyatni ham federal organlar olib boradi.

Federatsiyada soliqlarning ikki yo‘nalishli tizimi: federal soliqlar hamda federatsiya subyekti solig‘idan foydalaniladi. Yig‘ilgan soliqlar umumfederal g‘aznaga tushadi, keyin ularning bir qismi (budjet orqali) federatsiya subyektlariga jo‘natiladi. Shu bilan bir vaqtda davlat tuzishmalari (respublikalar) daromadlari yetarli bo‘lmay, ular yordam puli va dotatsiyalarga ehtiyoj sezadi. Moliyaviy qaramlik konstitutsiyaviy mexanizmga qo‘shimcha muhim omillardan biri bo‘lib qoladi. Buning o‘z zaminlari mavjud. Federatsiya subyektlari o‘rtasidagi munosabatlar juda murakkab, ya’ni ularda xo‘jalik munosabatlarining shirkati (kooperatsiyasi) bo‘lib, federatsiyaning bir subyektidan ikkinchisiga moliyaviy mablag‘larning oqib o‘tishi yuz berib turadi. Shu bois federatsiya subyektlarining biri ushbu ittifoqdan chiqishni ixtiyor etsa, federatsiya boshqa a’zolariga bu narsa ma’qul bo‘lmaydi. Binobarin, buning uchun federatsiya barcha a’zolarining roziligi kerak bo‘ladi. Ma’lumki, federativ va mahalliy organlar vakolatlari masalasi uch tamoyil asosida hal etiladi: